«اقتصاد ایمنی» را جدی نگرفته ایم

روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت:

حادثه انفجار بندرعباس یکی از حوادث بسیار جدی در سال های اخیر ایران است که خسارت‌های مالی و جانی زیادی به همراه داشته است. برای برآورد دقیق‌تر ابعاد مالی این حادثه، باید به اطلاعات و گزارش‌های رسمی منتشرشده از سوی مقامات و رسانه‌ها رجوع کنیم. با این حال مطابق آمار سازمان بنادر و دریانوردی کشور، در سال ۱۴۰۳ بیش از ۸۰ میلیون تن کالا در منطقه ویژه شهید رجایی تخلیه و یا بارگیری شده‌ است؛ و در این بین بخش عمده‌ای از تجارت برخی کالاهای مهم، تنها از طریق این بندر استراتژیک کشور صورت می‌گیرد.

1. حوادث مشابه و خسارت‌های مالی آنها

در سال‌های اخیر، ایران با چندین حادثه بزرگ مواجه شده که خسارت‌های جانی و مالی زیادی به همراه داشته‌اند. این حوادث نه تنها به اقتصاد کشور آسیب‌های جدی وارد کرده بلکه بر امنیت عمومی، روابط اجتماعی و اعتماد عمومی نیز تأثیر گذاشته‌اند.

حادثه متروپل

ساختمان متروپل در آبادان، که در تاریخ ۲۳ خرداد ۱۴۰۱ فرو ریخت، یکی از بزرگترین فاجعه‌های ساختمانی ایران در دهه‌های اخیر بود. این حادثه که به دلیل تخلفات ساختمانی و عدم رعایت اصول ایمنی در ساخت بنا رخ داد، جان بیش از ۴۰ نفر را گرفت و ده‌ها نفر دیگر زخمی شدند. علاوه بر تلفات انسانی، این حادثه خسارت‌های مالی زیادی به همراه داشت. خسارت‌های مالی این حادثه شامل موارد زیر بود:

– خرابی ساختمان و تاسیسات هزینه‌های بازسازی و جبران خسارت‌های ناشی از تخریب بناهای اطراف.

– آسیب به زیرساخت‌ها تخریب زیرساخت‌های شهری مانند جاده‌ها، شبکه‌های برق و گاز در منطقه.

– هزینه‌های جبران‌سازی انسانی هزینه‌های مربوط به پرداخت دیه و غرامت به خانواده‌های قربانیان.

این حادثه به وضوح نشان داد که عدم توجه به اصول ایمنی در صنعت ساختمان و نظارت ناکافی از سوی مقامات مسئول، می‌تواند به فاجعه‌ای بزرگ منجر شود که نه تنها جان افراد را تهدید می‌کند بلکه اقتصاد منطقه و کشور را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.

حادثه سانچی

کشتی سانچی، نفتکش ایرانی که در تاریخ ۱۶ دی ۱۳۹۶ در دریای چین تصادف کرد و پس از آن دچار آتش‌سوزی شد، یکی دیگر از حوادث جدی در تاریخ ایران بود. این حادثه که به دلیل برخورد کشتی با یک کشتی دیگر و اشتعال در مخازن نفتی رخ داد، جان ۳۲ نفر از خدمه کشتی را گرفت. این حادثه نیز خسارت‌های اقتصادی زیادی به همراه داشت، از جمله:

– خسارت به نفتکش و محموله نفتی کشتی سانچی و محموله نفتی آن با ارزشی بالغ بر ۶۰ میلیون دلار از دست رفت.

– هزینه‌های جبران خسارت و بررسی‌های قضایی هزینه‌های تحقیقات و پرداخت غرامت به خانواده‌های قربانیان.

این حادثه نیز به عنوان یک مثال بارز نشان داد که نادیده گرفتن مسائل ایمنی و عدم رعایت استانداردهای بین‌المللی می‌تواند نه تنها به از دست رفتن جان انسان‌ها منجر شود بلکه آسیب‌های اقتصادی شدیدی به کشور وارد آورد.

حادثه پلاسکو

حادثه آتش‌سوزی در ساختمان پلاسکو در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۹۵ نیز یکی از بزرگترین حوادث شهری ایران بود. در این حادثه که منجر به فرو ریختن ساختمان پلاسکو شد، ۱۶ نفر جان خود را از دست دادند و تعدادی دیگر زخمی شدند. خسارت‌های مالی این حادثه شامل موارد زیر بود:

– خسارت به ساختمان و تاسیسات تخریب کامل ساختمان و اجناس تجاری مستقر در آن.

– هزینه‌های جبران‌سازی و بازسازی هزینه‌های بازسازی این منطقه که می‌تواند به میلیاردها تومان برسد.

– آسیب به تجارت و صنایع وابسته تعطیلی کسب‌وکارهای مستقر در ساختمان پلاسکو و از دست رفتن اشتغال در آن منطقه.

حادثه پلاسکو به وضوح نشان داد که نواقص ایمنی در ساختمان‌های شهری می‌تواند به چنین فجایعی منجر شود که نه تنها جان انسان‌ها را تهدید می‌کند بلکه خسارات اقتصادی هنگفتی به همراه دارد.

اقتصاد ایمنی در ایران و خسارت‌های آن

اقتصاد ایمنی به معنای اختصاص منابع مالی و انسانی به پیشگیری از حوادث و ارتقاء ایمنی در صنایع و بخش‌های مختلف اقتصادی است. این رویکرد به نفع بلندمدت کشور است زیرا هزینه‌های پیشگیری از حوادث معمولاً کمتر از هزینه‌های ناشی از بحران‌ها و حوادث است. در ایران، متاسفانه اقتصاد ایمنی اغلب جدی گرفته نمی‌شود و مشکلات زیادی در این زمینه وجود دارد.

چندین عامل مهم وجود دارد که مانع توجه کافی به اقتصاد ایمنی در ایران می‌شود:

1. نگاه کوتاه‌مدت به مسائل اقتصادی در ایران، معمولاً برای کاهش هزینه‌ها به صورت کوتاه‌مدت، مسائل ایمنی نادیده گرفته می‌شود. این دیدگاه باعث می‌شود که بسیاری از پروژه‌ها و صنایع در بخش‌های مختلف به جای اینکه سرمایه‌گذاری‌های لازم را برای ایمنی انجام دهند، بیشتر به دنبال صرفه‌جویی‌های فوری باشند.

2. ضعف در نظارت و اجرا نظارت بر رعایت استانداردهای ایمنی در بسیاری از بخش‌ها ضعیف است. این ضعف در اجرای قوانین و مقررات ایمنی موجب می‌شود که بسیاری از صنایع و پروژه‌ها اصول ایمنی را نادیده بگیرند.

3. عدم آموزش کافی در زمینه ایمنی در بسیاری از صنایع و بخش‌های اقتصادی، فرهنگ ایمنی به‌طور صحیح آموزش داده نمی‌شود. بسیاری از کارگران و مدیران صنعت ممکن است آگاهی کافی نسبت به اهمیت ایمنی نداشته باشند.

4. کمبود بودجه و منابع برای ایمنی تخصیص بودجه‌های لازم برای ایمنی معمولاً در اولویت‌های اول قرار ندارد و بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌ها ترجیح می‌دهند این هزینه‌ها را کاهش دهند.

خسارت‌های اقتصادی عدم توجه به اقتصاد ایمنی

عدم توجه به اصول ایمنی می‌تواند خسارت‌های زیادی به اقتصاد ایران وارد کند، که برخی از آنها عبارتند از:

– هزینه‌های جبران خسارت‌های ناشی از حوادث حوادث مانند متروپل، پلاسکو و سانچی نشان‌دهنده هزینه‌های جبران‌سازی هنگفت هستند که می‌تواند منابع مالی زیادی را به خود اختصاص دهد.

– کاهش بهره‌وری و رقابت‌پذیری عدم رعایت ایمنی می‌تواند به تعطیلی کارگاه‌ها و صنایع، کاهش بهره‌وری و رقابت‌پذیری منجر شود.

– آسیب به اعتبار و سرمایه اجتماعی حوادث ایمنی می‌تواند باعث کاهش اعتماد عمومی به سیستم‌های دولتی و صنایع خصوصی شود و در نتیجه، سرمایه‌گذاری‌های خارجی و داخلی را تحت تأثیر قرار دهد.

هزینه پیشگیری کمتر از هزینه جبران است

مهدی پازوکی، کارشناس اقتصادی، در این خصوص معتقد است: اقتصاد ایمنی در ایران از اهمیت زیادی برخوردار است، اما متاسفانه در بسیاری از موارد نادیده گرفته می‌شود. فرهنگ کوتاه‌مدت‌گرایی در بسیاری از بخش‌های اقتصادی باعث می‌شود که سرمایه‌گذاری در زمینه ایمنی مغفول بماند. در حالی که باید بدانیم هزینه‌های پیشگیری از حوادث به مراتب کمتر از هزینه‌های جبران‌سازی خسارت‌های ناشی از آن‌هاست. تنها با تغییر رویکردها و توجه به اصول ایمنی می‌توان از وقوع چنین حوادثی جلوگیری کرد و به اقتصاد کشور کمک کرد.

پازوکی همچنین تاکید می‌کند که توجه به ایمنی نه تنها در راستای حفاظت از منابع انسانی و سرمایه‌های ملی است، بلکه می‌تواند به رشد پایدار اقتصاد کشور نیز کمک کند.

راهکارهای حل مشکلات اقتصاد ایمنی در ایران

برای حل مشکلات موجود در زمینه اقتصاد ایمنی و کاهش خسارت‌های ناشی از حوادث، باید چندین اقدام جدی انجام شود:

1. تقویت نظارت و اجرای قوانین ایمنی نظارت دقیق‌تر و اجرای کامل قوانین ایمنی باید در اولویت قرار گیرد.

2. سرمایه‌گذاری در آموزش و فرهنگ‌سازی ایمنی باید فرهنگ ایمنی در تمامی سطوح جامعه از کارگران گرفته تا مدیران صنعت تقویت شود.

3. تخصیص بودجه مناسب برای ایمنی بودجه‌های لازم برای ایمنی باید در سطوح مختلف صنایع و بخش‌های اقتصادی تخصیص داده شود تا از وقوع حوادث جلوگیری شود.