حمله به اوین، روایت یک بی‌پناهی تمام‌عیار
حمله هدفند با چند موشک به زندان اوین، یکی از تلخ‌ترین فجایع انسانی جنگ را رقم زد و با نقض آشکار حقوق بشر مرزهای امنیت شکسته شد.
روز دوشنبه، دوم تیرماه ۱۴۰۴، در واپسین ساعات جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل، یکی از تلخ‌ترین و شوک‌آورترین حملات موشکی این درگیری رخ داد؛ حمله‌ای که این‌بار نه یک سایت نظامی را هدف گرفت و نه تأسیسات هسته‌ای را، بلکه به نقطه‌ای اصابت کرد که باید در امن‌ترین حالت ممکن می‌بود؛ زندان اوین، واقع در شمال پایتخت.
زندان اوین که از دیرباز با پرونده‌های مالی، سیاسی، امنیتی و قضایی شناخته می‌شود، در آن لحظه، صحنه مرگ و ویرانی شد؛ ویرانی نه‌تنها از جنس آوار، بلکه از جنس نقض آشکار حقوق بشر. حمله‌ای غیرقابل توجیه؛ هدف نه نظامی بود و نه مشروع و در این حمله که با چند موشک نقطه‌زن انجام شد، محوطه داخلی زندان اوین هدف قرار گرفت؛ جایی که محل استراحت سربازان وظیفه، مراجعه خانواده‌ها به ساختمان ملاقات و بخشی از انبارها و خودروهای خدماتی بود.
تصاویر منتشر شده از لحظات پس از حمله، عمق فاجعه را نشان می‌دهد، گودالی عمیق در نزدیکی اتاق سربازان، خودروهای سوخته و متلاشی‌شده، برجک نگهبانی ویران‌شده و بیمارستان زندان که بخشی از سقف آن فرو ریخته و تخت‌ها زیر آوار مانده‌اند. چراغ‌ها خاموش‌اند و فریادها راهی برای خروج ندارند.
شمار قربانیان، جان‌هایی که دیگر بازنمی‌گردند
بنابر اعلام رسمی، در این حمله تاکنون شهادت ۷۹ نفر تائید شده است؛ شامل سربازان، کارکنان زندان، مراجعان مردمی و تعدادی از زندانیان. در میان قربانیان، نام برخی چهره‌های شناخته شده نیز دیده می‌شود.
نقض فاحش قوانین بین‌المللی و اصول بشردوستانه
بر اساس قوانین بین‌المللی، به‌ویژه «کنوانسیون ژنو»، هرگونه حمله به اماکن غیرنظامی، از جمله زندان‌ها که تحت نظارت دولتی اداره می‌شوند و محلی برای نگهداری افراد بازداشت‌شده هستند، نقض آشکار اصول حقوق بشری و بشردوستانه محسوب می‌شود
در بیانیه‌ای که مرکز حقوق بشر ایران پس از حمله صادر کرد، این اقدام «جنایت جنگی» توصیف و تأکید شد که هدف قرار دادن زندانیان و مراجعه‌کنندگان بی‌دفاع، عبور از خط قرمزهای انسانی در هر جنگی است. بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی مدافع حقوق بشر نیز خواستار تحقیقات مستقل و فوری درباره ابعاد این حمله شدند.
ابعاد پنهان‌تر فاجعه؛ تهدید جان زندانیان سیاسی
اوین، محل نگهداری تعدادی زندانی جرایم مختلف است؛ از فعالان رسانه‌ای و مدنی گرفته تا معترضان و زندانیان دو تابعیتی. از محکومان مالی تا زندانیان امنیتی. این حمله، نه‌تنها جان این افراد را تهدید کرد، بلکه می‌تواند دست‌کم بخشی از اسناد و امکانات مربوط به نگهداری و پرونده‌های آنان را از بین برده باشد.
پس از این حادثه، بسیاری از خانواده‌ها از بی‌خبری از وضعیت عزیزان خود ابراز نگرانی کرده‌اند.
سکوت جامعه جهانی، بلندتر از فریاد قربانیان
اگرچه در روزهای نخست، برخی رسانه‌های خارجی به‌صورت گذرا به این حمله اشاره کردند، اما واکنش جدی و قاطعی از سوی نهادهای بین‌المللی دیده نشد. تنها چند کشور مانند فرانسه، که اتباعی در اوین دارند، به صورت رسمی نسبت به امنیت شهروندان خود ابراز نگرانی کردند.
در این میان، این سؤال بی‌پاسخ مانده است که آیا جامعه جهانی، معیارهای دوگانه خود در برخورد با جنایات جنگی را بازنگری خواهد کرد یا بار دیگر، سکوت را ترجیح می‌دهد؟
اوین دیگر فقط یک زندان نیست
آن روز اوین فقط یک محل امنیتی نبود؛ نماد سکوت و انتظار بود. جایی که خانواده‌ها با امید به دیدار آمده بودند، سربازان در پست نگهبانی بودند و حتی بیماران در انتظار دارو و درمان. حالا در آن محوطه، چیزی جز خاکستر، و خاطره‌ای از بی‌پناهی باقی نمانده است.
حمله به اوین، نقطه عطفی در درگیری‌های اخیر بود؛ چراکه نشان داد هیچ‌جایی از نگاه طراحان جنگ در امان نیست؛ حتی اگر آن‌جا محل نگهداری انسان‌هایی بی‌سلاح و بی‌پناه باشد.
