«کارنامه بندار بیدخش» چالش قدرت و تاریخ روی صحنه تئاترشهر

مهدی وحیدروش که به همراه همسرش ساناز پوردشتی نمایش «کارنامه بندار بیدخش» را روی صحنه برده است در گفتگو  درباره انتخاب این نمایشنامه توضیح داد: هرچه تجربه زیستی و کاری فرد تغییر می‌کند دغدغه‌ها نیز متفاوت می‌شوند و نگاه به متن‌ها برای یک تئاتری تغییر می‌کند. دلیل اول ما برای انتخاب این نمایشنامه به چالش کشیدن قدرت بود. متن‌هایی که قدرت را به چالش می‌کشند همیشه برای من جذابیت زیادی داشته‌اند. چراکه بیننده دوست دارد لختی از قدرت را - آنچه را که نمی‌تواند در زندگی واقعی به آن دست پیدا کند - در درام تجربه کند.

او ادامه داد: همچنین بیضایی در متونش تاریخ را به چالش می‌کشد. مانند عبارتی که در آغاز نمایشنامه «مرگ یزدگرد» از تاریخ نقل می‌کنند. تاریخ را فاتحان می‌نویسند و گاهی بسیاری از وقایع تاریخی در خارج از دایره منطق قرار دارند اما پذیرفته می‌شوند. همه پادشاهان کاتبانی داشته‌اند و طبعا شاهان نیز چیزی از اشتباهاتشان را نمی‌نوشتند و از خودشان تعریف می‌کردند. همینطور بسیاری از اوقات شاهان افرادی را داشته‌اند که خدمت و خوبی کرده‌اند اما شاه آنان را خلع کرده و تمام نیکی‌هایشان را به پای خودش نوشته است. این پرسشی است از تاریخ که در «کارنامه بندار بیدخش» مطرح می‌شود. اینکه چطور تاریخ افرادی را که لایق بوده‌اند، گمنام رها کرده است.

وحیدروش درباره رویکردی که به نمایشنامه بیضایی داشته است، گفت: ما حتی یک واو از متن بیضایی کم و زیاد نکردیم و آنچه که اجرا می‌شود دقیقا همان نمایشنامه است. متن را دراماتورژی نکردیم تا بتوانیم از او اجازه اجرا بگیریم. اما در لحن اجرا و به لحاظ بصری و حسی ظرفیت بزرگی به تماشاگران برای تاویل نمایش از نظر خودشان داده شده است.

او بیان کرد: از دغدغه‌های مهم من و همسرم این بود که وقتی با متن کلنجار می‌رفتیم، متوجه شدیم که متن روی کاغذ بسیار دشوار است اما اگر سخت تمرین بشود و بازیگر به خوبی با آن گلاویز شود و نقش را آنطور که باید اجرا کند، مخاطب می‌تواند با نمایش ارتباط برقرار کند. نظر بیشتر مخاطبان درباره اجراهای این نمایش به جز اجرای بهرام بیضایی این بود که این متن دشوار است و انتقال آن به مخاطب دشوارتر. پس ما متوجه شدیم که به صحنه بردن چنین نمایشی سه تا چهار برابر یک نمایش معمولی به تمرین نیاز دارد و ما حدود یک سال مشغول تمرین بودیم. تماشاگران شاید معنی چند واژه را نمی‌دانستند اما نمایش را می‌فهمیدند و با جهان و سرگذشت شخصیت‌ها و ماجراهای آن ارتباط برقرار می‌کردند و ما به نتیجه‌ای که می‌خواستیم، رسیدیم.

کارگردان نمایش «بندار بیدخش» درباره هزینه‌های تولید نمایش توضیح داد: هزینه پلاتوها در اوایل ۱۴۰۳ با انتهای آن تفاوت بسیاری داشت و از آنجا که ما موفق به اجرا در تئاتر شهر شدیم، گمان می‌کنم باید مشمول کمک هزینه بشویم هرچند که هروقت کشور در تنگنای اقتصادی قرار می‌گیرد روال‌ها دچار تغییر می‌شوند. اما به هرحال هزینه تولید یک کار با کیفیت چه از نظر اقتصادی و چه از نظر زمانی بیشتر است. من زمانی با اصغر فرهادی گفتگو می‌کردم و از او پرسیدم که چطور فیلمنامه‌هایتان اینقدر دقیق است و او گفت که من برای هر فیلمنامه حداقل هشت ماه زمان می‌گذارم. این شیوه برخورد با کاری که فیلمنامه‌اش طی یک ماه نوشته شده قطعا تفاوت بسیاری دارد.

وحیدروش ادامه داد: سال ۹۶ بود که قلابمان به این اجرا گیر کرد. حتی تمرین‌ها را هم شروع کردیم اما فهمیدیم که ما در کارگردانی دچار فقدان و کمبود هستیم و نیاز به آموزش بیشتری داریم. پس به دوره کارگردانی مکتب تهران رفتیم و در زمان کرونا هم در کلاس‌های آنلاین و تئوری شرکت کردیم و در پایان آن دوره احساس کردیم که حالا بضاعت به صحنه بردن این متن را داریم. در فستیوال مکتب تهران با کارگردانی همسرم ساناز پوردشتی و بازی خودم و امین امینی شرکت کردیم و برگزیده شدیم و برای این اجرای عمومی هم یکسال با بازی خودم و حسن فضلی تمرین کردیم.

او افزود: جنس تماشاگران ایران می‌تواند سالن به سالن متفاوت باشد و به طور کلی اگر این کار در یک سالن خصوصی اجرا می‌شد شاید کمتر مورد توجه قرار می‌گرفت. اسم متون کهن معمولا برای سالن‌داران و اسپانسرها دافعه برانگیز است چراکه گمان می‌کنند مخاطب نمی‌تواند با این دسته از آثار ارتباط برقرار کند.

وحید روش در پایان درباره چالش های اجرای چنین متنی گفت: به زعم من بزرگترین تهدیدی که برای کارگردان چنین متنی وجود دارد این است که مخاطب پس از دیدن اجرا بگوید که اجرای این گروه هنوز زیر سایه متن است. متن بر اجرا سوار است و اجرا چیزی فراتر از بیان سلیس متن ارائه نکرده است. البته این متون ابزاری مناسب برای خلق لحظات درخشان و بازی‌های برجسته فراهم می‌کنند اما این تهدید نیز وجود دارد که خدا را شکر هنوز کسی این ایراد را به کار ما وارد نکرده است.

نمایش «کارنامه بنداربیدخش» از ۳۱ فروردین هرشب ساعت ۱۹:۳۰ در کارگاه نمایش تئاترشهر روی صحنه است.

عوامل اصلی این نمایش عبارتند از نویسنده: بهرام بیضایی، کارگردانان: ساناز پوردشتی و مهدی وحیدروش، بازیگران: مهدی وحیدروش و حسن فضلی، تهیه‌کننده: سجاد افشاریان.

در خلاصه این نمایش آمده است: بُندارِبیدَخش وزیرِ جَم‌شاه جام جهان‌بین را برای او می‌سازد. جم‌شاه با بدگمانی بُندار را خلع و به زندان می‌اندازد ...

منبع: مهر