معضل اقتصاد، نبود تصویر روشن از آینده است
در شرایطی که اقتصاد ایران وارد پانزدهمین سال تحمل فشارهای سنگین تحریمی شده که احتمالا دور جدیدی از مذاکرات مستقیم با آمریکا از روز شنبه آغاز می‌شود.
امیرمحمد گلوانی، اقتصاددان و مدرس بازارهای مالی، معتقد است بزرگ‌ترین معضل کنونی اقتصاد ایران نه نرخ ارز است، نه تورم و نه حتی رکود؛ بلکه نبود تصویر روشن از آینده در ذهن فعالان اقتصادی است.
گلوانی در گفت‌وگو با آوش تاکید می‌کند چشم‌انداز مبهم و غیرواضح، مهم‌ترین مانع برای تصمیم‌گیری‌های بلندمدت در میان کارآفرینان، سرمایه‌گذاران و صاحبان کسب‌وکار است. او می‌گوید: در چنین فضایی، تنها یک تحول بزرگ، یک شوک مثبت قابل باور و فراگیر می‌تواند ورق را برگرداند و آن تحول چیزی نیست جز رفع تحریم‌ها.
به گفته این مدرس بازارهای مالی، هیچ عامل داخلی و هیچ سیاست اصلاحی نمی‌تواند به اندازه برداشته شدن تحریم‌ها اثرگذار باشد.
او تصریح می‌کند: تحریم‌ها وزنی بیشتر از تمام اصلاحات دیگر دارند. چون در صورت رفع آن‌ها، بزرگ‌ترین مانع از پیش پای اقتصاد ایران برداشته می‌شود.
عقب‌گرد سرمایه‌گذاری و کاهش رفاه
گلوانی با اشاره به داده‌های اقتصاد کلان در طول یک دهه گذشته، می‌گوید ایران پس از سال ۱۳۹۰ نه‌تنها نتوانسته به سطح سرمایه‌گذاری آن سال بازگردد، بلکه با افتی مداوم در شاخص‌های سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی مواجه بوده است.
او تأکید می‌کند تولید ناخالص داخلی کشور امروز «به‌مراتب کمتر» از ۵۶۰ میلیارد دلاری است که در ابتدای دهه ۹۰ به آن رسیده بود.
گلوانی این وضعیت را حاصل یک «تلفیق خطرناک از تحریم، نااطمینانی و فرسایش سرمایه اجتماعی» می‌داند و هشدار می‌دهد که اگر فعالان اقتصادی بیش از این نسبت به آینده ناامید شوند، «نمی‌توان برای اقتصاد ایران آینده‌ای روشن متصور بود».
مذاکرات مستقیم، ضرورتی برای سیاست داخلی
گلوانی راهکار خروج از این وضعیت را بازگشت به مسیر مذاکره می‌داند؛ اما نه مذاکره‌ای فرسایشی یا چندلایه، بلکه «مذاکرات مستقیم، کوتاه‌مدت و منجر به نتیجه».
به باور او، این مدل مذاکره نه‌تنها یک نیاز اقتصادی، بلکه ضرورت سیاسی کشور نیز هست.
این اقتصاددان تاکید می‌کند: رفع تحریم، امید را به اقتصاد برمی‌گرداند. و این امید، فقط مختص بازارها نیست. فضای سیاسی و اجتماعی کشور نیز نیازمند این شوک روانی است.
بازی ذی‌نفعان؛ مقاومت در برابر گشایش
با این حال، گلوانی به وجود «ذی‌نفعان تحریم» نیز اشاره می‌کند و می‌گوید این گروه‌ها طی پانزده سال گذشته نه‌تنها تثبیت شده‌اند، بلکه نفوذ رسانه‌ای و تریبون دارند.
او ادامه می‌دهد: هر زمان خبری از مذاکره یا احتمال رفع تحریم منتشر می‌شود، بلافاصله با واکنش این گروه‌ها مواجه می‌شویم. چون موضوع هزاران میلیارد تومان منافعی است که در فضای غیرشفاف تحریم شکل گرفته است.
این فعال اقتصادی بازی فعلی اقتصاد ایران را یک «تعادل بد» توصیف می‌کند که با رفع تحریم، امکان برهم خوردن آن فراهم می‌شود. به گفته گلوانی، تحریم‌ها اگرچه سیاستی خارجی‌اند، اما درون کشور، کارکردی اقتصادی و سیاسی پیدا کرده‌اند و بخشی از ساختار اقتصاد رانتی را شکل داده‌اند.
امید واقعی؛ نه وعده‌های داخلی
گلوانی معتقد است هیچ سیاست اصلاحی داخلی – حتی اگر به بهترین شکل اجرا شود – نمی‌تواند جایگزین اثر روانی و واقعی رفع تحریم شود. «در شرایط فعلی، تنها چیزی که می‌تواند یک تصویر قابل باور از آینده بسازد، رفع تحریم است. هیچ چیز دیگری چنین کارکردی ندارد.»
او این تحول را نه فقط ضروری، بلکه اجتناب‌ناپذیر می‌داند و در پایان می‌گوید: در بازی رفع تحریم، ۹۹ درصد مردم ایران برنده‌اند. فقط یک درصد بازنده خواهند بود؛ همان‌هایی که از تحریم سود برده‌اند. اما نباید اجازه داد که منافع آن یک درصد، بر سرنوشت کل کشور سایه بیفکند.
