بررسی پرونده 29 همت زیان انباشته پالایشی‌ها

به گزارش سرویس اقتصادی آوش، اداره میزهای صنعت و رتبه‌بندی ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار، میزان عدم‌النفع ناشی از تفاوت دستورالعمل دی ماه 1402 با مصوبه 1401 درباره اصلاح قیمت‌گذاری خوراک و فرآورده‌های نفتی پالایشگاه‌ها، در 10 ماه سال جاری را 29 همت اعلام کرد. وزارت نفت دی ماه پارسال دستورالعمل قیمت‌گذاری خوراک و فرآورده‌های نفتی پالایشگاه‌ها را تغییر داد و این قیمت‌گذاری دستوری، زیان‌های هنگفتی برای صنایع پالایشی به همراه داشت.

مهدی محسنی تحلیلگر حوزه انرژی در گفت‌وگو با آوش درباره دلیل زیان‌دهی مجموعه‌های پالایشی بیان کرد: دولت سال گذشته تقریبا در همین روزها بود که مصوبه فرمول قیمت‌گذاری بنزین را تغییر داد.

وی افزود: قبلا براساس فرمول سنگاپور نرخ سوخت پالایشگاه‌ها تعیین می‌شد. بر اساس فرمول قبلی یکسری ضرایب قیمتی وجود داشت اما در مصوبه جدید یک بخشی از بنچ مارک قیمتی از سنگاپور به خلیج فارس تغییر کرد و ضرایب قیمتی هم تحلیل پیدا کرد.

محسنی گفت: این تغییرات باعث شد بر اساس گریدهایی که بنزین تولید می‌شود از کمترین کیفیت که 87 معمولی است تا بنزین اکتان 95، تفاوت قیمتی فاحشی بین فرمول جدید و قدیم را تجربه کند.

وی ادامه داد: دقیق حضور ذهن ندارم اما با اصلاحات فرمول قیمت‌ها بین پنج تا 13 دلار در هر بشکه بنزین تغییر کرد. به این ترتیب نرخ‌های تولید بنزین پالایشگاه کاهش یافت و باعث شد که پالایشگاه‌ها یک عدم النفعی داشته باشد.

به گفته این تحلیلگر حوزه انرژی، بر اساس محاسبات سرانگشتی در اردیبهشت امسال، میزان عدم النفع پالایشی‌های کل کشور از این محل حدود دو میلیارد دلار بود.

وی افزود: ستاره خلیج فارس بیشترین سهم در عدم‌النفع را داشت زیرا بنزینی که تولید می‌کند، گرید 87 معمولی است و 60 درصد تولیداتش بنزین است. با اطلاعات آن زمان 700 تا 800 میلیون دلار عدم‌النفع ستاره خلیج فارس بود.

محسنی توضیح داد: پالایشگاهی که بنزینش گرید بهتری بود و عدد اکتان آن بالا بود، مثل پالایشگاه اصفهان ضرر کمتری داشت و پالایشگاهی که گرید بنزینش مرغوب نبود، عدم النفعش بیشتر بود.

وی درباره عدم النفع ناشی از اصلاح قیمت خوراک پتروشیمی‌ها گفت: پالایشی‌ها از چند ناحیه زیان می‌دهند. مطالباتشان وصول نمی‌شود، دور پرداخت مطالبات بالاست و همین اواخر قیمت لوب کات را تغییر دادند. این مجموعه‌ها چالش در تخصیص خوراک هم دارند یعنی در فضای صنعت پالایش ریسک‌های خیلی زیادی وجود دارد و دو نمونه‌اش موضوع قیمت‌گذاری بنزین و خوراک پتروشیمی‌هاست.

انتقال ریسک اروپا به شرکت‌های ایرانی

این تحلیلگر حوزه انرژی درباره فرمول قیمت‌گذاری خوراک پتروشیمی‌ها بیان کرد: فرمول قیمت‌گذاری دو بخش دارد. یک بخش داخلی و یک بخش مربوط به هاب‌ها است.

وی اضافه کرد: در بخش داخلی میانگین وزنی مصرف داخلی شامل واردات و صادرات در قیمت تاثیرگذار است. در بخش هاب‌ها، میانگین ساده از چهار هاب بین‌المللی شامل هنری هاب آمریکا، آلبرتا کانادا، NBP انگلستان و TTF هلند به دست می‌آید و در فرمول قیمت‌گذاری استفاده می‌شود.

محسنی گفت: متاسفانه در سالی که فرمول قیمت‌گذاری بنا شد، شرایط به این صورت بود که دو هاب مصرف کننده که NBP انگلستان و TTF هلند است به فرمول قیمت‌گذاری ایران اضافه شد. این دو هاب مصرف کننده گاز طبیعی هستند و قیمت در این دو هاب بالاتر از هاب‌هایی است که تولیدکننده هستند.

وی ادامه داد: آمریکا و کانادا خودشان تولیدکننده گاز هستند و قیمت‌گذاری گاز در این دو هاب نسبت به قیمت‌گذاری در یک کشور تولید کننده، متفاوت است. وقتی این دو هاب مصرف کننده را در فرمول قرار دادند، باعث شد هر ریسک و اتفاقی که در اروپا بیفتد از جمله جنگ اوکراین که باعث گران شدن گاز طبیعی می‌شود، به‌طور غیر مستقیم به شرکت‎های پتروشیمی داخلی هم انتقال داده شود.

این تحلیلگر حوزه انرژی بیان کرد: سال گذشته قیمت گاز در هاب‌های اروپایی تا بالای 200 تا 300 سنت به ازای هر متر مکعب افزایش یافت. تا جایی که در هنری هاب ایالات متحده پارسال و یکی دو سال قبل که قیمت گاز افزایش شدیدی یافت، نرخ گاز تا 30 الی 35 سنت افزایش پیدا نکرد.

وی افزود: این باعث شد که سال گذشته بر اساس فرمول وزارت نفت قیمت خوراک پتروشیمی‌ها تا نزدیک 40 سنت هم رسیده بود. به همین دلیل وزارت نفت یک سقفی گذاشت و اصلاحاتی انجام داد زیرا با این قیمت‌ها تولید مخصوصا برای شرکت‌های متانولی به صرفه نبود.

محسنی توضیح داد: بازار متانل شرایط خوبی ندارد و قیمت‌های کشف شده بر اساس فرمول‌ها غیر عادی بود. به همین دلیل سال گذشته آن سقف را گذاشتند و شرایط نسبتا برای متانلی‌ها خوب بود.

وی ادامه داد: امسال شرکت‌ها انتظار داشتند که فرمول اصلاح شود. فرمول وقتی اصلاح شود و دو هاب اروپایی مصرف کننده از فرمول بیرون بیایند، شرایط بهتر می‌شود. شرکت‌های پتروشیمی امسال انتظار داشتند که این فرمول اصلاح شود اما این اتفاق رخ نداد.

این تحلیلگر حوزه انرژی درباره دلایل نارضایتی پالایشی‌ها از فرمول تعیین قیمت خوراک پتروشیمی‌ها بیان کرد: تعیین نرخ خوراک بر اساس فرمول وزارت نفت، روی نرخ سوخت هم تاثیرگذار است. نرخ سوخت تا قبل از 1395 دستوری بود از سال 95 و 96 ضریبی از نرخ خوراک را برای تعیین قیمت سوخت در نظر گرفتند.

وی افزود: این ضریب از 10 درصد شروع شده و تا امروز که به 60 درصد نرخ خوراک رسیده است، تغییر داشته است. هر نرخی که خوراک داشته باشد، 60 درصدش نرخ سوخت می‌شود و به این ترتیب نرخ خوراک به شکل غیر مستقیم شرکت‌های پالایشی، فولادی و سیمانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و این مجموعه‌ها از این جهت متضرر می‌شوند.

محسنی ادامه داد: اکنون شرکت‌های پالایشی و فولادی چون ضریب بالاتر یعنی 60 درصد را برای نرخ خوراک دارند، نسبت به شرکت‌های سیمانی ضررشان بیشتر خواهد بود.

وی افزود: پالایشی‌ها از این جهت هم یک ضرری متحمل شدند اما جنس این ضرر با ضرر مربوط به نرخ سوخت فرق می‌کند زیرا فرمولی نرخ خوراک پتروشیمی‌ها از قبل بوده است اما فرمول قیمت‌گذاری بنزین، یکباره سال گذشته اعمال شد.

این تحلیلگر حوزه انرژی گفت: فعالان صنعت پالایشگاهی در بودجه 1404 هم نتوانستند برای اصلاح این فرمول‌ها کاری بکنند. تاکنون که چیزی نشنیدم و مثل اینکه اصلاح خاصی انجام نشده است.

تشدید قرمز پوشی بورس با زیان انباشته

محسنی درباره تاثیر منفی عدم النفع پالایشی‌ها بر بورس توضیح داد: زیان انباشته برای بورس پارامتر خوبی نیست.

به گفته وی، بورس از پارامترهای مختلفی تاثیر می‌گیرد. ریسک‌های سیاسی، نرخ بهره و سودآوری صنایع روی بورس تاثیرگذار است.

این تحلیلگر حوزه انرژی بیان کرد: یکی از پارامترهای موثر بر بورس همین موضوع زیان دهی پالایشی‌هاست که قطعا تداوم آن به ضرر بازار سرمایه خواهد بود.