جهش 121درصدی صادرات شرکت‌های دانش بنیان در ایران
پنجمین گزارش سالانه شرکت‌های دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۲ نشان‌دهنده روند رو‌به‌رشد این بخش از اقتصاد ایران است.
به گزارش گروه اقتصادی آوش، اقتصاد دانش‌بنیان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان توسعه پایدار نقش کلیدی در رشد اقتصادی کشورها ایفا می‌کند. در ایران شرکت‌های دانش‌بنیان طی سال‌های اخیر به‌سرعت رشد کرده‌اند و اکنون سهم مهمی از تولید و اشتغال را بر عهده دارند.
رشد تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان و اشتغالزایی
بر اساس این گزارش تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۲ به ۹هزار و 733 شرکت رسیده است که افزایش ۱۸ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۱ را نشان می‌دهد. این رشد نشان‌دهنده افزایش تمایل به فعالیت‌های نوآورانه و گسترش زیست‌بوم استارتاپی در کشور است.
همچنین میزان اشتغالزایی در این شرکت‌ها نیز با ۲۷ درصد افزایش همراه بوده و به ۴۰۹ هزار نفر رسیده است. این آمار نشان می‌دهد که توسعه فناوری‌های جدید فرصت‌های شغلی قابل‌توجهی را ایجاد کرده و توانسته نیروی کار متخصص را جذب کند.
رشد درآمد و صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان
یکی از نکات کلیدی این گزارش رشد ۸۷ درصدی درآمد این شرکت‌ها است. میزان درآمد این بخش در سال ۱۴۰۲ به یک‌هزار و 147 هزار میلیارد تومان رسیده که سهم آن‌ها را در اقتصاد کشور تقویت کرده است.
از سوی دیگر صادرات محصولات دانش‌بنیان نیز جهش قابل‌توجهی را تجربه کرده است. میزان صادرات این شرکت‌ها در سال ۱۴۰۲ به ۲ هزار و 505 میلیون دلار رسیده که ۱۲۱ درصد بیشتر از سال ۱۴۰۱ است. این موضوع نشان می‌دهد که شرکت‌های دانش‌بنیان توانسته‌اند بازارهای بین‌المللی را هدف قرار دهند و با افزایش کیفیت محصولات خود به رقابت جهانی بپردازند.
سهم در اقتصاد ملی و تولید ناخالص داخلی (GDP)
سهم شرکت‌های دانش‌بنیان از تولید ناخالص داخلی کشور (GDP) در سال ۱۴۰۲ به ۶۲ دهم درصد رسیده که ۴۰ درصد رشد نسبت به سال قبل را نشان می‌دهد. این آمار نشان‌دهنده اهمیت فزاینده این شرکت‌ها در ساختار اقتصادی کشور است و نقش آن‌ها را در توسعه فناوری‌های پیشرفته پررنگ‌تر می‌کند.
حمایت‌های مالی از شرکت‌های دانش‌بنیان
در سال ۱۴۰۲ میزان حمایت‌های مالی از این شرکت‌ها نیز افزایش یافته است. صندوق نوآوری و شکوفایی ۹ هزار میلیارد تومان تسهیلات به شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه کرده که نسبت به سال قبل ۳۴ درصد رشد داشته است. همچنین صندوق‌های پژوهش و فناوری نیز یک‌هزار و 500 میلیارد تومان وام به این شرکت‌ها اختصاص داده‌اند که ۲۵ درصد بیشتر از سال قبل بوده است.
این تسهیلات به رشد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان کمک کرده و زمینه سرمایه‌گذاری بیشتر در حوزه‌های فناورانه را فراهم آورده است.
چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو
با وجود رشد چشمگیر شرکت‌های دانش‌بنیان این حوزه همچنان با چالش‌هایی مواجه است که بر توسعه آن تاثیر می‌گذارد.یکی از این چالش‌ها روند طولانی و پیچیده دریافت تسهیلات از صندوق‌های حمایتی و بانک‌ها برای برخی شرکت‌ها است. علاوه بر این کمبود سرمایه‌گذاری‌های خصوصی و جسورانه در این حوزه باعث شده بسیاری از شرکت‌های نوپا در مراحل اولیه رشد با مشکل نقدینگی مواجه شوند.
یکی دیگر از چالش‌های اساسی این شرکت‌ها کمبود نیروی کار ماهر و متخصص در حوزه‌های فناوری‌های پیشرفته است. بسیاری از متخصصان به دلیل مشکلات اقتصادی به فکر مهاجرت می‌افتند و این موضوع تاثیر منفی بر اکوسیستم نوآوری کشور می‌گذارد.
از پیچیدگی‌های قانونی و بوروکراسی می‌توان به عنوان یکی دیگر از چالش‌های پیش‌رو شرکت‌های دانش‌بنیان نام برد. فرایند ثبت شرکت‌های دانش‌بنیان و دریافت مجوزهای لازم همچنان با موانع اداری مواجه است. این موضوع می‌تواند روند رشد شرکت‌های نوآور را کند کرده و باعث از دست رفتن فرصت‌های سرمایه‌گذاری شود.
نبود زیرساخت‌های صادراتی مناسب نیز یکی از مهم‌ترین مشکلات این حوزه است. با وجود رشد صادرات محصولات دانش‌بنیان هنوز مشکلاتی در زمینه ورود به بازارهای جهانی وجود دارد.
بسیاری از شرکت‌ها از نبود حمایت‌های لازم برای شبکه‌سازی بین‌المللی، دریافت استانداردهای جهانی و تسهیل فرآیند صادرات رنج می‌برند. ایجاد نهادهای تخصصی برای راهنمایی شرکت‌ها در این زمینه می‌تواند تاثیر مثبتی داشته باشد.
فرصت‌های پیش رو برای شرکت‌های دانش‌بنیان
با توجه به افزایش تقاضا برای فناوری‌های نوین شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی می‌توانند از ظرفیت‌های صادراتی در بازارهای بین‌المللی بهره ببرند. تقویت روابط تجاری با کشورهای منطقه و توسعه دیپلماسی اقتصادی می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای این شرکت‌ها ایجاد کند.
یکی دیگر از روندهای مثبت در سال‌های اخیر افزایش سرمایه‌گذاری‌های جسورانه (VC) در حوزه دانش‌بنیان بوده است. اگر این روند ادامه یابد و دولت نیز مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاران در این حوزه ارائه دهد، بسیاری از استارتاپ‌های نوآور می‌توانند سرمایه مورد نیاز خود را جذب کنند و به مرحله رشد برسند.
حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی، بلاک‌چین، نانوفناوری و بیوتکنولوژی فرصت‌های جدیدی برای رشد شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم کرده‌اند. سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها و ایجاد مراکز تحقیق و توسعه (R&D) نیز می‌تواند آینده روشنی را برای اقتصاد دانش‌بنیان کشور رقم بزند.
یکی از فرصت‌های مهم دیگر همکاری شرکت‌های صنعتی بزرگ با استارتاپ‌های دانش‌بنیان است. بسیاری از شرکت‌های سنتی می‌توانند از راه‌حل‌های نوآورانه استارتاپ‌ها برای بهبود بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها استفاده کنند. این همکاری‌ها علاوه بر کمک به رشد استارتاپ‌ها باعث مدرن‌سازی صنایع کشور نیز خواهد شد.
مسیر رشد را حفظ کنید
پنجمین گزارش سالانه شرکت‌های دانش‌بنیان نشان می‌دهد که این بخش از اقتصاد ایران در حال رشد سریع است و نقش مهمی در توسعه فناوری و اشتغالزایی دارد. افزایش درآمد، صادرات و سهم در تولید ناخالص داخلی (GDP) همگی نشان‌دهنده پتانسیل بالای این حوزه هستند.
با این حال برای حفظ این روند و افزایش تاثیر شرکت‌های دانش‌بنیان در اقتصاد لازم است چالش‌های مالی، نیروی انسانی، بوروکراسی و صادراتی برطرف شوند. از سوی دیگر سرمایه‌گذاری‌های جسورانه، توسعه بازارهای بین‌المللی، حمایت از فناوری‌های نوین و همکاری صنایع بزرگ با استارتاپ‌ها می‌تواند آینده این شرکت‌ها را تضمین کند.
توجه ویژه به این حوزه و ایجاد سیاست‌های حمایتی پایدار می‌تواند ایران را به یکی از مراکز مهم نوآوری در منطقه تبدیل کند.
