وعده دور و دراز اینترنت 5G در ایران
مردم ایران هنگام خرید گوشی‌های جدید هزینه فناوری 5G را پرداخت می‌کنند، اما به دلیل نبود زیرساخت و محدودیت‌های داخلی از این خدمات محروم هستند.
در حالی که کشورهای پیشرفته جهان وارد مرحله بهره‌برداری تجاری و صنعتی از اینترنت نسل پنجم شده‌اند، هنوز در ایران پرسش‌های بسیاری درباره 5G مطرح است. این فناوری با وجود قابلیت‌های چشم‌گیرش در کشور ما همچنان در مرحله آزمایشی باقی مانده و دسترسی عمومی به آن فراهم نشده است.
اینترنت 5G چیست و چرا این‌قدر اهمیت دارد؟
5G یا «نسل پنجم ارتباطات سیار» تنها یک نسخه ارتقاءیافته از 4G نیست؛ بلکه یک تحول بنیادی در معماری شبکه‌های موبایل به شمار می‌رود. در واقع 5G بر بستر فناوری‌هایی مانند موج میلی‌متری (mmWave)، دکل‌های کوچک (small cells) و شبکه‌های مبتنی بر نرم‌افزار بنا شده است. این فناوری به گونه‌ای طراحی شده تا پاسخگوی نیازهای روزافزون زندگی دیجیتال باشد. از بازی‌های آنلاین و تماشای ویدیوهای 8K گرفته تا اتومبیل‌های خودران، جراحی از راه دور و اینترنت اشیاء.
از نظر فنی سرعت دانلود در شبکه‌های 5G می‌تواند تا ۱۰ گیگابیت بر ثانیه برسد. این رقم در مقایسه با 4G که نهایتا به حدود ۱ گیگابیت می‌رسد که بسیار چشمگیر است. اما آنچه 5G را متمایز می‌کند، کاهش شدید تاخیر شبکه یا latency است. به‌طوری که زمان پاسخگویی شبکه در 5G به زیر ۱ میلی‌ثانیه می‌رسد که در کاربردهای حساس مثل کنترل ربات‌ها یا ارتباطات بلادرنگ (real-time) حیاتی است.
تفاوت 5G با 4G فقط در سرعت است؟
برخلاف تصور رایج تفاوت 5G و 4G فقط در سرعت دانلود یا آپلود نیست. مهم‌ترین تمایز میان این دو نسل در نوع کارکرد و مقیاس عملکرد آن‌ها نهفته است. شبکه 4G برای اتصال افراد به اینترنت طراحی شده، اما 5G به‌طور خاص برای اتصال دستگاه‌ها، ماشین‌ها و سیستم‌های پیچیده ساخته شده است.
برای مثال در یک کلان‌شهر شلوغ با صدها هزار دستگاه متصل شبکه 4G معمولا با افت کیفیت روبه‌رو می‌شود؛ اما شبکه 5G به‌دلیل استفاده از تکنولوژی‌هایی مثل beamforming و Massive MIMO می‌تواند به‌صورت همزمان میلیون‌ها دستگاه را بدون کاهش کیفیت سرویس‌دهی به اینترنت متصل نگه دارد. این ویژگی در آینده‌ای نزدیک نقش تعیین‌کننده‌ای در راه‌اندازی شهرهای هوشمند و سیستم‌های ترافیکی خودکار خواهد داشت.
چرا اینترنت 5G هنوز در ایران عمومی نشده است؟
یکی از پرسش‌های پرتکرار در افکار عمومی وضعیت نامشخص توسعه 5G در ایران است. علی‌رغم انجام برخی آزمایش‌های اولیه توسط اپراتورهای داخلی مانند همراه اول و ایرانسل، تاکنون هیچ زیرساخت پایدار و گسترده‌ای برای استفاده عمومی از این فناوری فراهم نشده است.
دلیل اصلی این تاخیر به مجموعه‌ای از عوامل فنی، اقتصادی و سیاسی بازمی‌گردد. از یک سو توسعه زیرساخت‌های 5G نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان در زمینه فیبر نوری، نصب ایستگاه‌های کوچک و خرید تجهیزات خاص است. این در حالی است که تحریم‌های بین‌المللی، امکان خرید مستقیم تجهیزات از شرکت‌هایی مانند اریکسون، نوکیا و هواوی را با چالش جدی مواجه کرده است. از سوی دیگر نبود یک راهبرد ملی شفاف در حوزه ارتباطات و تضاد منافع میان نهادهای دولتی سبب شده ایران هنوز نتواند گام‌های عملیاتی برای توسعه شبکه 5G بردارد.
ماجرای اتصال محدود برخی گوشی‌های سامسونگ به 5G چیست؟
در ماه‌های اخیر گزارش‌هایی در رسانه‌ها منتشر شده که حاکی از اتصال برخی مدل‌های سامسونگ به شبکه 5G در ایران بوده‌اند. این خبر باعث کنجکاوی و البته سردرگمی کاربران شد. اما واقعیت این است که این اتصال محدود تنها در چند نقطه خاص که شبکه 5G به صورت آزمایشی فعال بوده صورت گرفته است. مثلا در برخی از دفاتر مرکزی اپراتورها یا مناطقی خاص در تهران که زیرساخت لازم فراهم بوده است.
از طرف دیگر شرکت‌هایی مانند سامسونگ و شیائومی برای فعال‌سازی ماژول 5G گوشی‌هایشان معمولا به داده‌های موقعیت جغرافیایی و هماهنگی با اپراتورهای محلی نیاز دارند. برخی منابع غیررسمی می‌گویند که به‌تازگی سامسونگ اجازه داده برخی از گوشی‌های وارداتی با سریال خاص امکان اتصال به شبکه 5G در ایران را پیدا کنند. البته این موضوع هنوز به‌صورت رسمی از سوی شرکت مادر یا نمایندگی‌های رسمی تایید نشده است.
چه شرایطی برای راه‌اندازی سراسری 5G در ایران نیاز است؟
برای آنکه اینترنت 5G از حالت آزمایشی به مرحله تجاری و عمومی برسد، مجموعه‌ای از پیش‌شرط‌های فنی، اقتصادی و سیاست‌گذاری باید برآورده شود. نخست نیاز به توسعه گسترده فیبر نوری در کشور داریم. چرا که هسته شبکه 5G بدون فیبر نوری قدرتمند کارایی ندارد. دوم تخصیص باندهای فرکانسی جدید و آزادسازی طیف‌های خاص برای 5G اهمیت بالایی دارد. در حال حاضر بخش عمده‌ای از این طیف‌ها در اختیار نهادهای نظامی و امنیتی هستند که نیاز به هماهنگی بین‌بخشی دارد.
از سوی دیگر تدوین سیاست‌ها و مقررات روشن در حوزه تعرفه‌گذاری، مدل تجاری، امنیت شبکه و حفظ داده‌ها نیز الزامی است. در کنار این موارد باید تعامل جدی‌تری با شرکت‌های فناوری بین‌المللی برای انتقال دانش و فناوری برقرار شود. این موضوع در شرایط فعلی سیاسی و تحریم‌ها چندان ساده نیست.
آیا آینده 5G در ایران روشن است؟
پاسخ این پرسش به میزان جدیت سیاست‌گذاران و توان بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری بستگی دارد. ایران اگرچه در حال حاضر چندین سال از کشورهای پیشرو مانند کره‌جنوبی، چین و آمریکا فاصله دارد، اما هنوز فرصت آن را دارد که از طریق ایجاد مشارکت‌های منطقه‌ای، توسعه نیروی انسانی متخصص و اصلاح ساختار تصمیم‌گیریدر مسیر جهانی شدن این فناوری قرار بگیرد.
در نهایت 5G تنها یک فناوری نیست؛ بلکه بستری برای تحول دیجیتال در همه جنبه‌های زندگی است. کشوری که بتواند زودتر و بهتر آن را به‌کار بگیرد، در آینده اقتصاد دیجیتال و حکمرانی فناورانه برگ برنده را در دست خواهد داشت.
