سرخک، زخم کهنه‌‌ای که سر باز کرده است
سرخک از جمله بیماری‌هایی است که فکر می‌کردیم برای همیشه با آن خداحافظی کرده‌ایم اما تک‌سرفه‌های خشک و چشمان متورم و قرمز نوزادی خوابیده بر تخت درمانگاهی، در یکی از دورافتاده‌ترین روستاهای کشور، بار دیگر نام این بیماری مهلک را بر سر زبان‌ها انداخته است.
وزیر بهداشت به تازگی از شناسایی ۶۷۴ بیمار مبتلا به سرخک در کشور خبر داده و منشاء آن را سه کشور همسایه، افغانستان، پاکستان و عراق دانسته و در این خصوص اظهار کرده است: «در کشور حدود 7 تا 8 میلیون نفر اتباع خارجی زندگی می‌کنند که ممکن است واکسن سرخک دریافت نکرده باشند. از سوی دیگر، ورود اتباع از مرزها می‌تواند موجب ورود بیماری به کشور شود و افراد را در معرض ابتلا قرار دهد.»
سرخک چیست؟
سرفه‌ها و چشمان قرمز، از جمله علائم اولیه این بیماری ویروسیِ به شدت واگیردار هستند که سیستم تنفسی را درگیر می‌کند.
این بیماری تا پیش از دهه‌ی شصت، از شایع‌ترین بیماری‌ها به خصوص در کودکان بود اما در سال 1363 که برنامه‌ی واکسیناسیون سراسری ایران با محوریت کودکان آغاز شد و در دهه‌ی هفتاد، پوشش واکسیناسیون به 90 درصد رسید، با کاهش شدید این بیماری روبرو بودیم.
در دهه‌های 80 و 90، ایران در آستانه‌ی ریشه‌کنی این بیماری قرار گرفت، به گونه‌ای که در سال 1398، سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که ایران در مسیر حذف کامل بیماری سرخک قرار دارد. اما در سال‌های اخیر شاهد موارد تازه‌ی ابتلا به این ویروس در استان‌هایی همچون هرمزگان، سیستان و بلوچستان و یزد هستیم.
این بیماری که اولین بار توسط محمد زکریای رازی، پزشک و فیلسوف ایرانی، شرح داده شد، از طریق تنفس منتقل می‌شود و به شدت واگیردار است. اپیدمی‌های سرخک در دوره‌های 2 تا 3 ساله و در طول فصل بهار در مناطقی که واکسیناسیون صورت نمی‌گیرد رخ می‌دهد.
دانه‌های پوستی در سرخک ، در حدود روز چهارم پس از شروع تب نمایان می‌شوند، این دانه‌ها که از آن‌ها با عنوان «راش» هم یاد می‌کنند از محل رویش موها در پیشانی شروع شده و به سایر نقاط بدن گسترش پیدا می‌کند.
اگرچه به نظر می‌رسد سرخک بیمار خطرناکی نیست اما در مبتلایانی که سن کمی داشته و دچار سوءتغذیه باشند و یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، منجر به عوارض جدی از جمله کوری، التهاب مغز یا آنسفالیت، اسهال شدید، عفونت گوش و ذات‌الریه شده و در مواردی، مرگ بیمار را به همراه دارد.
شیوع سرخک در کشورهای همسایه و انتقال آن به ایران
اگرچه ایران در پوشش واکسن سرخک پیشگام بود اما در سال‌های اخیر و با شیوع این بیماری در کشورهای همسایه مانند عراق، افغانستان و پاکستان، کشور ما هم بار دیگر با این بیماری درگیر شده است.
همسایگان شرقی و غربی ایران، در طول ماه‌های گذشته با موارد بالای ابتلا به این بیماری مواجه بوده‌اند که قطعاً بر شیوع آن در ایران هم بی تأثیر نخواهد بود.
روستاهای کشورهایی همچون افغانستان و پاکستان که به دلیل بحران‌های سیاسی، از کمبود شدید واکسن رنج می‌برند، نقطه‌ی اوج شیوع بیماری سرخک هستند؛ این در حالیست که سازمان جهانی بهداشت بارها در این خصوص هشدار داده است.
تردد مداوم و مستمر مسافران بدون کنترل از کشورهای فوق به ایران، ویروس سرخک را با خود به ایران آورده است. مرزهای شرقی و جنوبی ایران، محل انتقال سرخک به کشور هستند که بیشتر از همه، استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان و خراسان را هدف قرار می‌دهد.
علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت در این خصوص بیان کرده است: «به دلیل پوشش واکسیناسیون پایین در افغانستان و پاکستان، تعداد زیادی از افراد در این کشورها به سرخک مبتلا می‌شوند.»
طی ماه‌های اخیر، موج تازه‌ای از بیماری سرخک، کشور عراق را نیز درگیر کرده است.
رصد دقیق مرزها برای مبارزه با سرخک
با تمام این‌ها ، خوشبختانه ایران از نظر پوشش واکسن در جایگاه خوبی قرار دارد اما رفت و آمد در مرزها باید با کنترل بیشتری انجام شود چرا که این ویروس به راحتی از کشورهای همسایه قابل انتقال است.
اینکه ایران پوشش واکسن خوبی دارد نباید باعث غفلت درخصوص این بیماری شود چرا که بی‌توجهی به آن، می‌تواند بار دیگر نام این بیماری را سر زبان‌ها بیندازد.
مقابله با این بیماری تنها وظیفه‌ی دولت نیست بلکه یک همت جمعی در جهت آگاهی‌سازی می‌طلبد. این روزها که با موج سرخک در کشورهای همسایه روبرو هستیم، نظام سلامت موظف است با رصد دقیق مرزها از شیوع این بیماری در کشور جلوگیری کند.
