بزک بحران با عدد و رقم

ایران از جمله کشورهایی است که سابقه‌ای طولانی در داروسازی دارد و پزشکان، دانشمندان و محققان بزرگی در این صنعت مشغول کار هستند؛ با چنین وضعیتی انتظار می‌رود صادرات داروی ایران در جایگاه بالایی قرار بگیرد اما واقعیت این است که رشد 30 درصدی صادرات دارو بیشتر به یک آمارسازی شبیه است تا اطلاعات واقعی؛  بر اساس آمار گمرک ایران، در سال ۱۴۰۲ سهم واردات دارو ۲.۳ میلیارد دلار و صادرات دارو ۱۷۰ میلیون دلار بود که بیانگر کاهش ۱۳.۶ درصدی واردات و ۱۱ درصدی صادرات نسبت به سال ۱۴۰۱ است.

مسئول صادرات اداره کل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو، تعداد کشورهایی که داروهای ایرانی را خریداری کرده‌اند، در حدود ۴۰ کشور اعلام کرده است.

صادرات 84 میلیون دلاری، افتخارآمیز یا آمارسازی؟

صنعت داروی ایران از توانایی بالایی برخوردار است به گونه‌‌ای که می‌تواند در صادرات نقش فعال‌تری ایفا کند و برای کشور ارزآوری قابل توجهی داشته باشد اما مسائلی از قبیل بی‌توجهی به واقعیت‌های بازار، افت حمایت از شرکت‌های صادرکننده، کاهش کیفیت، نوسانات ارزی، تحریم‌ها و ضعف در دیپلماسی اقتصادی و تجاری، از جمله چالش‌های صادرات داروی ایران است.

سازمان غذا و دارو در حالی از رقم صادرات 84 میلیون دلاری صحبت می‌کند که ایران در مقایسه با کشورهای همسایه‌ی خود نیز از جایگاه پایین‌تری برخوردار است و سهم کوچکی از صادرات دارو را به خود اختصاص داده است.

پاکستان، کشور همسایه‌ی ایران که با چالش‌های زیرساختی متعددی دست و پنجه نرم می‌کند چیزی حدود  399 میلیون دلار صادرات دارو داشته است.

کشور ترکیه، یکی از همسایگان ایران است که از این منظر در جایگاه خوبی قرار گرفته است. این کشور در سال گذشته میلادی، حدود ۲.۴ میلیارد دلار صادرات دارو داشته و وارداتش حدود ۴.۸ میلیارد دلار بوده است.

در این میان اما هند با فاصله‌ی زیادی در صدر صادرات داروی منطقه قرار دارد؛ در سال ۲۰۲۳ بیش از ۲۶ میلیارد دلار دارو صادر کرده و تنها حدود ۲.۶ میلیارد دلار دارو وارد کرده است. تراز تجاری مثبت هند در حوزه دارو به بیش از ۲۴ میلیارد دلار می‌رسد.

سهم ناچیز ایران در بازارهای منطقه

ایران با توجه به نیروهای متخصص و سابقه‌ی طولانی در داروسازی، همچنان نتوانسته نقش مهمی در بازارهای جهانی و حتی بازار منطقه ایفا کند و همچنان با واردات دارو، بیش از صادرات آن دست و پنجه نرم می‌کند.

توسعه‌ی برندهای صادراتی، ارتقای کیفیت و استانداردسازی از پیش‌نیازهای اساسی تغییر این وضعیت است.

این مقایسه نشان می‌دهد که اگرچه ایران در برخی حوزه‌های دارویی توان تولید دارد، اما هنوز نتوانسته جایگاه مؤثری در بازار منطقه یا جهانی پیدا کند و همچنان واردکننده خالص دارو محسوب می‌شود. دستیابی به بازارهای پایدار، توسعه برندهای صادراتی، و ارتقای کیفیت و استانداردسازی از پیش‌نیازهای اساسی تغییر این وضعیت است.

مقایسه‌ی آمارهای کشورهای همسایه نشان از عقب‌نشینی صنعت داروی ایران در بازارهای منطقه است. سازمان غذا و دارو رقمی از صادرات دارو را افتخارآمیز نامیده که در مقیاسه با کشورهای همسایه بسیار ناچیز است. از آنجا که ایران همچنان نیازمند واردات داروست، نمی‌توان این مبلغ اندک صادرات را به عنوان دستاوردی ملی معرفی کرد.