آینده سینمای مستند، اکران آنلاین است/ نیازمند نقد اصولی در مستند هستیم

 محمد مقدم، کارگردان و نویسنده مستند، درباره نقطه آغاز تولید فیلم «بوم ایرانی» به آوش  گفت: این ایده از طرف یکی از دوستانم مطرح شد؛ پیشنهادی برای احیای یک کشتی بادبانی که سنت آن در جنوب ایران، حدود نیم قرن به فراموشی سپرده شده بود. نخستین بار سال ۹۷ درباره آن صحبت شد و در سال ۹۸ پروژه به‌طور رسمی آغاز شد.

او ادامه داد: دو جوان تحصیل‌کرده در رشته‌های فنی مهندسی، با انگیزه و احساس دِینی که نسبت به این میراث داشتند، آغازگر این پروژه بودند و ما هم به تیم آن ها پیوستیم و در این پروژه آن ها را همراهی کردیم. همزمان با مراحل دیدن، مرمت و احیای کشتی، کار مستندسازی هم شروع شد. روند فیلم‌برداری پا به پای این داستان جلو رفت و در نهایت سال گذشته کار ساخت این پروژه به پایان رسید.

مقدم درباره چالش‌های مسیر تولید «بوم ایرانی» توضیح داد: بزرگ‌ترین مشکل ما صادر نشدن مجوزهای لازم برای سفر با کشتی بادبانی بود. برنامه اصلی این بود که بعد از احیای کشتی، در مسیرهای باستانی خودش ــ از شرق آفریقا تا جنوب هند ــ حرکت کند. اصل ماجرا و نقطه اوج فیلم همین سفرها بود، اما نزدیک به چهار سال و نیم منتظر صدور مجوز ماندیم و در نهایت این اتفاق نیفتاد. همین باعث شد نتوانیم فیلم را در یک نقطه اوج معنادار تمام کنیم.

سازوکار تبلیغات فیلم‌های مستند نیازمند تغییر است

او در ادامه درباره اکران آنلاین مستند «بوم ایرانی» گفت: من اطلاع دقیقی از استقبال مردم در اکران آنلاین این فیلم ندارم و فعلا آماری هم ازتعداد مخاطبان آن به ما نداده‌اند، اما معتقدم سازوکار تبلیغات این فیلم‌ها باید تغییر کند تا تعداد بیشتری جذب شوند. حتی اگر آمار هم چندان بالا نرود، باز باید برای مخاطبان بالقوه تبلیغات جدی و هدفمند انجام داد. اگر یک سیستم مشخص و درست در نظر گرفته شود، مردم به دیدن فیلم‌های مستند گرایش پیدا می‌کنند. از همان ابتدا می‌دانستم که فیلم قرار است به اکران آنلاین برسد، اما به پرمخاطب بودنش خوش‌بین نبودم.

کارگردان «ورجم» اضافه کرد: اکران آنلاین در بخش سریال و فیلم‌های سینمایی جا افتاده و بین مردم بسیار پرمخاطب است، اما در مورد مستند شرایط فرق می‌کند. باید برای این بخش فکری اساسی کرد تا فیلم مستند به‌اندازه ظرفیت و موجودیت خودش دیده شود. تبلیغات در حوزه مستند باید پررنگ‌تر باشد. آینده دیده شدن سینمای مستند در اکران آنلاین است؛ پس باید تمام تلاش‌ها برای دیده شدن مضاعف شود.

نیازمند نقد جدی در مستند هستیم؛ تشویق کافی نیست

کارگردان «بوم ایرانی» درباره بازخوردهای این فیلم گفت: متأسفانه همه واکنش‌ها مثبت بود! هر کس فیلم را دیده تعریف کرده و خوشش آمده، اما نقدی جدی به آن وارد نشده است. اگر می‌گویم «متأسفانه» برای همین است؛ ما نیاز به نقد اصولی داریم تا ایرادهایمان را بشناسیم. چند گزارشی هم که درباره فیلم نوشته شد، بیشتر شبیه تعریف بودند تا نقد. چیزی جز تحسین و تشویق نشنیدم و این برای یک مستندساز کافی نیست.

او که پیش‌تر مستند «گاوخونی» را ساخته است، درباره نقش تجربه در کار مستندسازی توضیح داد: هر فیلمی که ساخته می‌شود، تجربه‌ای تازه به همراه دارد و همین تجربه‌ها در کارهای بعدی کمک بزرگی می‌کنند، البته به شرط اینکه منسجم و پیوسته باشند و بین‌شان فاصله زیادی نیفتد. این تجربه‌ها حتی مهارت‌های ارتباطی ما را هم افزایش می‌دهند. البته جنبه منفی ماجرا این است که اگر درست از آن‌ها استفاده نشود، ممکن است به شکل لابی‌گری یا استفاده نادرست از ارتباطات دربیاید.

به دست آوردن راهکار درست نیازمند استفاده از تجارب دیگران است

این نویسنده و مستندساز درباره پروژه‌های تازه خود هم گفت: در حال حاضر چهار پروژه مستقل دارم که یکی از آن‌ها به پایان رسیده و بقیه همچنان در میانه راه هستند.

مقدم در ادامه به نقش مرکز گسترش سینمای مستند اشاره کرد و گفت: شرایط تولید درمرکز گسترش با تلویزیون متفاوت است. در مرکز گسترش دستمان برای تولید بازتر است و آزادی عمل بیشتری داریم. علاوه بر این، مرکز یک جشنواره معتبر و سیستماتیک برگزار می‌کند که فرصت دیده شدن را به مستندها می‌دهد و همین موضوع به فضای مستندسازی کشور امید می‌بخشد.

او ادامه داد: البته در هر سازمانی مشکلاتی وجود دارد، اگر مدیری در هر سازمان به صورت مستمر فعالیت کند و در فضای کاری آن مجموعه قرار بگیرد و در جریان باشد، روند تصمیم‌گیری‌ها منطقی‌تر و بهتر خواهد بود.

کارگردان مستند «مهر و مسیح» در پایان تصریح کرد: مجموعه‌ای از عوامل باید کنار هم باشند تا کارها به‌خوبی پیش برود. اگر یک بخش فعال باشد و بخش دیگر تلاشی نکند، هیچ کاری جلو نمی‌رود. گاهی به دست آوردن یک راهکار درست، نیازمند بررسی تجربه‌های دیگران است. استفاده از تجربه‌های دیگر می‌تواند به بهبود روند کار در مراکز و مؤسسات کمک زیادی کند.