عراق در تب و تاب انتخابات پارلمانی/ السودانی دوباره نخست ‌وزیر می‌شود؟

از صبح دیروز عراق وارد سکوت انتخاباتی شده و فردا مردم به پای صندوق‌های رای خواهند رفت تا 329 نماینده خود را از بین 7 هزار و 700 نامزد انتخاب کنند اما این انتخابات فقط برای مردم عراق مهم نیست بسیاری از کشورهای منطقه نیز به آن چشم دوخته‌اند. نتیجه این انتخابات مشخص خواهد کرد، شیاع السودانی، نخست وزیر کنونی عراق، دیگر بار در سمت خود ابقا می‌شود یا خیر. این در حالی است که السودانی در 4 سال گذشته کارنامه مثبتی داشته است.

این انتخابات همچنین در میانه نگرانی‌های منطقه‌ای از آینده تقابل بین ایران و اسرائیل برگزار می‌شود و در بین این کشورها نیز عراق به عنوان همسایه ایران و سوریه در وضعیتی خاص‌تر قرار دارد. یکی از موفقیت‌های السودانی نیز در همین بوده که توانسته در منازعه موجود، تعادل شکننده‌ای بین تهران و واشنگتن ایجاد کند.

سیستم انتخاباتی عراق

این انتخابات، هفتمین انتخابات پارلمانی عراق از زمان سقوط صدام است. این کشور در دو دهه گذشته با انواع خشونت‌ها و درگیری‌های قومی مواجه بوده و با تروریسم مبارزه کرده است. همه این وقایع باعث شده، این کشور با برخی معضلات و بحران‌های داخلی مانند بیکاری و کمبود انرژی رو به رو باشد. با این حال آرامش نسبی که در چند سال اخیر وجود داشته، امیدها را به بهبود وضعیت بیش از هر زمان کرده است.

طبق قانون انتخابات در عراق 25 درصد از 329 کرسی پارلمان را زنان در اختیار دارند. 9 کرسی نیز متعلق به اقلیت‌های مذهبی است. همچنین براساس این قوانین نخست وزیر از بین شیعیان، رئیس‌جمهوری از کردها و رئیس پارلمان از جناح سنی‌ها انتخاب می‌شود.

هرچند وضعیت کلی این کشور در سال‌های اخیر بهتر از قبل شده اما در رخدادی جالب توجه میزان مشارکت مردمی در انتخابات کاهش قابل توجهی داشته است. در انتخابات 2021 میزان مشارکت مردمی فقط به 41 درصد رسید که پایین‌ترین میزان مشارکت در انتخابات از زمان سقوط صدام بود. امسال نیز فقط 21.4 میلیون نفر از شمار 32 میلیون نفری که واجد شرایط رای دادن هستند، برای انتخابات ثبت نام کرده‌اند که رکود قابل تاملی است. همچنین برای اولین بار در دو دهه گذشته، شهروندان خارج از کشور صندوقی برای رای دادن ندارند.

مدعیان اصلی انتخابات

در این انتخابات همان‌طور که اشاره شد، 7 هزار و 700 کاندیدا حضور دارند که هر یک نماینده یکی از احزاب اصلی این کشور هستند.

جناح‌های شیعه در این کشور که مهم‌ترین رهبران آنها نوری المالکی، عمار حکیم و شماری دیگر از رهبران عالی عراق هستند، از گروه‌هایی مثل کتائب حزب‌الله و عصائب اهل الحق حمایت می‌کنند. این گروه‌ها با ائتلاف سنی که توسط محمد الحلبوسی و محمود المشهدانی رهبری می‌شوند و گروه‌های کردی که از اعضای حزب دموکراتیک کردستان و اتحادیه میهنی کردستان هستند، رقابت می‌کنند.

غائب بزرگ این انتخابات نیز مقتدا صدر رهبر گروه صدر است که بعد از کناره‌گیری از پارلمان در سال 2021 انتخابات را تحریم کرده است. غیبت جناح صدر که زمانی بزرگترین جناح سیاسی در عراق بود، باعث شده است پایگاه‌های اصلی آن از جمله شهرک صدر در اوج روزهای انتخابات کاملا سوت و کور شود و به جای پوسترهای تبلیغاتی، فراخوان‌هایی درباره تحریم انتخابات در گوشه و کنار مشاهده شود.

برخی از جنبش‌های حامی اصلاحات هم که از سال 2019 پدید آمدند، در انتخابات حضور دارند هرچند که اختلافات داخلی و کمبود بودجه دسترسی آنها را محدود کرده است.

احتمال تقلب در انتخابات می‌رود؟

تاکنون مقامات انتخاباتی ۸۴۸ نامزد را به دلیل تخلفاتی مانند فساد و توهین به شعائر مذهبی ردصلاحیت کرده‌اند در پاره‌ای از موارد نیز ادعاهایی درباره خرید رای و تخلفات انتخاباتی گزارش شده است.

هرچند خشونت‌های سیاسی در مقایسه با گذشته فروکش کرده‌اند اما هنوز هم کم و بیش وجود دارند. همین چند هفته پیش، صفا المشهدانی، از کاندیداهای سنی و از اعضای شورای استانی بغداد بخاطر بمبگذاری در خودروی شخصی‌اش در شمال پایتخت عراق کشته شد. نیروهای امنیتی عراق پس از این رویداد 5 مظنون را دستگیر کرده و حمله را در رده حملات تروریستی رد بررسی قرار دادند.

تلاش السودانی برای دور دوم

محمدشیاع السودانی، نخست وزیر عراق، که از سال 2022 بر این کرسی نشسته همان‌طور که اشاره شد، در این سال‌ها تلاش کرده خود را به عنوان یک اصلاح‌طلب عمل‌گرا متمرکز بر حکومت‌داری و ارائه خدمات معرفی کند. عراق تحت رهبری او از آرامش نسبی برخوردار بوده اما مسیر او برای انتخاب مجدد نامشخص است. با این حال او امیدوار است سرنوشتی مشابه نوری المالکی داشته باشد که از سال 2006 تا 2014 بر این کرسی تکیه زد.

البته نتایج انتخابات ممکن است مستقیماً سرنوشت السودانی را تعیین نکند زیرا در سیاست پر اختلاف عراق، بزرگترین جناح‌ها به‌ندرت ‌می‌توانند نخست‌وزیر مورد نظر خود را حفظ کنند. السودانی نیز از مشکلاتی رنج می‌برد. او از سویی با اختلافات داخلی در چارچوب هماهنگی شیعیان بر سر کنترل نهادهای دولتی روبرو است و از سوی دیگر آمریکا همچنان به او فشار می‌آورد تا شبه‌نظامیان همسو با ایران از جمله نیروهای بسیج مردمی  را مهار کند.

از قضا اعضای این نیروها که از سال ۲۰۱۶ رسماً تحت فرماندهی ارتش هستند، روز شنبه در رای‌گیری زودهنگام در کنار ارتش و پلیس شرکت داشتند و البته به همه این موارد بیفزایید این نکته را که انتخابات عراق هرگز از سیاست‌های جنگی آن جدا نبوده است.