رهبران 5 کشور آسیای میانه به کاخ سفید رفتند/ ترامپ در آسیای میانه به دنبال چیست؟

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، در میانه رقابت‌های شدید خود با شی جین‌پینگ و ولادیمیر پوتین، روز پنج‌شنبه میزبان رهبران 5 کشور آسیای میانه، شامل قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان بود. 

خبرگزاری آناتولی در گزارشی در این باره نوشت، اولین نشست «سی5 + 1» اول نوامبر 2015 در شهر سمرقند ازبکستان برگزار شد و در پایان آن این کشورها بیانیه مشترکی درباره مشارکت و همکاری امضا کردند. از آن زمان تاکنون دیگر نشستی از سوی آنها برگزار نشده بود.

اما دونالد ترامپ که همزمان با رقابت‌های سیاسی و شکستن نفوذ چین و روسیه در مناطق مختلف جهان به مواد معدنی نیز علاقه وافر دارد، خواهان برگزاری دومین نشست با سران این پنج کشور شد و آنها را به کاخ سفید دعوت کرد که در نوع خود نشستی کم سابقه محسوب می‌شود.

انعقاد قراردهای کلان در 10 ماه

دونالد ترامپ از 20 ژانویه که برای بار دوم سوگند ریاست‌جمهوری را ادا کرد بارها تماس‌های قابل تاملی با این 5 کشور و بویژه قزاقستان و ازبکستان داشته است.

در ماه سپتامبر در جریان سفر قاسم جومارت توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان به ایالات متحده، توافقنامه‌ای 4.2 میلیارد دلاری با شرکت آمریکایی تولید کننده لوکوموتیو واب‌تک به امضا رسید که به گفته آستانه، تولید و نگهداری 300 لوکوموتیو باری را فراهم می‌کند. ترامپ این معامله را «بزرگترین خرید تجهیزات راه آهن در تاریخ» خواند.

در همان ماه سپتامبر، ترامپ موفقیت شوکت میرضیایف، رئیس جمهور ازبکستان، در امضای قراردادی برای خرید 22 فروند هواپیمای بوئینگ 787 دریم لاینر به ارزش بیش از 8 میلیارد دلار را تبریک گفت. این درحالی بود که به گفته ترامپ، این قرارداد بیش از 35 هزار شغل در ایالات متحده ایجاد می‌کند.

یک رویکرد تازه و عجیب

استقبال ترامپ از رهبران 5 کشور آسیای میانه درحالی است که نگاهی به وقایع سال‌های اخیر آسیای میانه نشان می‌دهد، این منطقه از جهان در میانه هیاهوهای مختلف جهانی منطقه‌ای آرام بوده اما در پشت این آرامش، تکاپوهای زیادی از سوی قدرت‌های جهانی برای دستیابی به شراکتی قابل توجه با این کشورها وجود داشته است.

به نوشته مسکو تایمز، شاید روسیه و چین که درست در همسایگی این منطقه قرار دارند، همیشه در تحولات این کشورها حضور داشته‌اند و در حال ایجاد روابط اقتصادی و سیاسی با آن بوده‌اند اما علاقه ناگهانی آمریکا به این منطقه رخدادی کاملا جدید است.

این توجه درحالی است که به نظر می‌رسید آمریکا بعد از خروج از افغانستان علاقه‌ای به آسیای میانه نداشته باشد و این منطقه در اولویت‌های آن قرار نداشته باشد. اما ترامپ به اشکال مختلف از ستایش رهبران آسیای میانه مقابل دوربین‌ها گرفته تا نوشتن چنین احساساتی در شبکه اجتماعی تروث سوشال نشان داده خواهان ایجاد روابطی گرم‌تر با این کشورها است. بر همین اساس نیز دعوت از این رهبران انجام شد.

یک میدان رقابت پر سود

این علاقه‌مندی ناگهانی در شرایطی است که ترامپ در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود علاقه‌ای به آسیای میانه نشان نمی‌داد اما اکنون شرایط نسبت به آن زمان تغییر کرده است و رهبران آسیای مرکزی نیز خواهان رویکردهایی جدید هستند و به ایجاد روابطی بیشتر با آمریکا تمایل نشان می‌دهند.

ضمن اینکه سرمایه‌گذاران آمریکایی را نیز نباید فراموش کرد. آنها مانند دونالد ترامپ علاقه زیادی به فلزات کمیابی دارند که در زیر زمین‌های این 5 کشور خوابیده است و نیازمند فناوری‌های نوین برای استخراج آنها هستند.

مجموع این عوامل باعث می‌شود تا ترامپ به این نتیجه و باور برسد که با گرم شدن روابط آمریکا با این 5 کشور خواهد توانست نه فقط از نفوذ و احتمالا هژمونی چین در آسیای میانه بکاهد که بر منابع کانی این منطقه نیز استیلا یابد.

فرق بین خواستن و توانستن

اما اکنون سوال این است، آیا آمریکا در آسیای میانه خواهد توانست با چین رقابت کند و آیا چین اجازه می‌دهد آمریکا مانع نفوذش در این منطقه شود؟

روزنامه دیلی صباح چاپ ترکیه سعی کرده به این سوالات پاسخ دهد. به نوشته تحلیلگر این روزنامه، چین در حال حاضر حضوری قوی در اقتصاد آسیای میانه دارد و قراردادهایی به ارزش بیش از 120 میلیارد دلار در پروژه‌های مختلف این منطقه به امضا رسانده و 75 میلیارد دلار نیز روی منابع انرژی، جاده‌سازی و کارخانه‌سازی سرمایه‌گذاری کرده است.

در مورد روسیه نیز هم اکنون میلیون‌ها نفر از آسیای میانه در این کشور کار می‌کنند و روسیه در بخش‌های مرزی، توزیع گاز و ... نقش اساسی در این منطقه دارد که براحتی قابل جایگزین شدن نخواهند بود.

تجربه نشان داده واشنگتن در برخی زمان‌ها به دلایلی متوجه این منطقه شده و بعد آن را به فراموشی سپرده است. برای سران آسیای میانه، افغانستان یکی از نمادهای چنین تمایلات سینوسی است. آنها می‌دانند که بستن قرارداد با روسیه و چینی که در همسایگی آنها هستند، بسیار متفاوت از آمریکایی است که فعلا و تحت رقابت‌های دونالد ترامپ با شی جین‌پینگ به این منطقه علاقه پیدا کرده است.

بنابراین شاید آمریکا در تکاپوهای چند ماه اخیر دولت ترامپ توانسته باشد، قراردادهای جذابی مثل هواپیما و قطار با کشورهای آسیای میانه بسته باشد اما بسیار زود است که امیدوار باشد در این منطقه جای پای مستحکمی یافته باشد.