توافق در قاهره بدون حتی لبخند دیپلماتیک

ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به میزبانی وزیر ‌خارجه مصر در قاهره به توافقی دست یافتند که توسط رافائل گروسی و سیدعباس عراقچی امضا شد البته بدون لبخندهای دیپلماتیک مرسوم این‌گونه توافقات.  بدر عبدالعاطی، وزیر خارجه مصر، میزبان نشست که لبخندی به لب داشت هم شاید از خاطرش می‌گذشت که قدمی به‌سمت مصر تاریخی و تاثیرگذار برداشته است.

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، که در کمین مرغکان باغ برای تصاحب صندلی دبیرکلی سازمان ملل خیز برداشته تا به یکی دیگر از دوره‌های ریاست سازمان ملل ‍ پایان بدهد و جانشین آنتونیو گوترش شود، تنها در تصویر یادگاری بعد از امضای توافق نیمچه لبخندی زد. او خوب می‌داند این توافق ابتدای یک مسیر سخت و پر از سنگلاخ کار‌کردن با ایران است و اگرهمه‌چیز خوب پیش برود تازه آژانس را به دو گام قبل از جایی که پیش از جنگ دوازده روزه قرار داشته برمی‌گرداند؛ دو قدم عقب‌تر از نقطه‌ای که این مرد آرژانتینی از همکاری‌نکردن ایران شکایت داشت. سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه، هم با آرواره‌های فشرده تلاش کرد نشان دهد سکان دیپلماسی کشوری را در دست دارد که قرار نیست حتی بعد از جنگ و تهدید به بازگشت تحریم‌ها کوتاه بیاید؛ توافق کرده اما نه آسان بازرسی خواهد داد و نه اطلاعات چندان شفافی.

چند سنگ جلوی پای اروپایی‌ها 

اگر یادتان باشد مرداد گرم سال را با این نگرانی گذراندیم که شهریورماه اتفاقات عجیب و غریبی رخ خواهد داد؟ برخی حتی تاریخ 9 شهریور را به منزله آغاز جنگی دوباره درنظر گرفته و پیشنهاد آماده‌نگه‌ داشتن کوله و چمدانی سبک و باک‌های پر از بنزین را به دیگران می‌دادند. 

اکنون که از عمر تابستان و شهریور کمتر از ده‌ روز باقی مانده بد نیست ببینیم چه‌شد که نگرانی‌هایمان به واقعیت بدل نشد {البته با وجود موجود پیش‌بینی‌ناپذیری به‌نام بنیامین نتانیاهو هر لحظه باید مترصد خطر بود} 

مخالف تمدید اروپایی، موافق تمدید روسی- چینی  

همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد اروپایی‌ها فرایند فعال‌شدن اسنپ‌بک، لغو قطعنامه 2231 و بازگشت خودکار تحریم‌های پیشین ایران  را در موعد مقرر کلید زدند در حالی‌که چند جلسه نشست با اروپایی‌ها نتوانست تغییری در وضعیت ایجاد کند. 

اگرچه می‌توان انتقادات فراوانی به عملکرد دستگاه دیپلماسی وارد کرد اما نباید از دیدن اقدامات انجام‌شده غافل بود. ایران در گام اول در مقابل اقدام اروپا از همه ابزارهای دیپلماتیک برای اعلام قبول‌نداشتن و غیر‌قانونی‌خواندن اقدام اروپا استفاده کرد. 

در همین راستا نتیجه دیپلماسی چند‌ماهه ایران در رایزنی با روسیه و چین به ارایه قطعنامه‌ای توسط روسیه و چین برای تمدید برجام به مدت 6 ماه منجر شد. در حالی‌که ایران پیشنهاد اروپا برای تمدید قطعنامه 2231 که به‌نوعی ارائه مهلت شش‌ماهه به ایران برای رسیدن به توافقی جدید بود را نپذیرفت، با پیشنهاد روسیه و چین موافقت کرد. به‌عبارت دیگر، ایران با پاس گل روسیه و چین توپ را به زمین اروپایی‌ها انداخت تا حالا آن‌ها مجبور به پذیرفتن تمدید شش‌ماهه برجام شوند. 

آژانس کفش آهنین بپوشد 

در دیگر‌سو آن‌چه در قاهره رخ‌داد، یعنی توافق ایران و آژانس دومین سنگی بود که ایران جلوی فعال‌شدن مکانیسم ماشه قرار داد. در حالی‌که پاشنه آشیل برنامه هسته‌ای ایران در جهان، نظارت‌های دقیق آژانس و گزارش‌های مثبت این نهاد بین‌المللی است، ایران ناگزیر از همکاری با آژانس است. در شرایط رخ‌داده جدید که بخشی از تاسیسات هسته‌ای با حمله نظامی مشخص نیست در چه سطحی تخریب شده و ترتیبات امنیتی و ایمنی دسترسی‌ به تاسیسات و مواد مشخص نیست، توافقات فنی پیشین با آژانس کارایی خود را از دست داده‌ بود. همچنین گروسی از لحاظ سیاسی در جهان در وضعیتی قرار دارد که نیازمند یک توافق جدید و دستاورد برای خود در مسأله ایران بود که توانست در قاهره به‌دست آورد. 

در حالی‌که اروپایی‌ها سه شرط برای ایران گذاشته‌اند که یکی از آن‌ها تعیین‌تکلیف 408 کیلوگرم اورانیوم است که با توافق به‌دست آمده، آژانس مسئول پیدا‌کردن راه‌حلی برای تعیین تکلیف آن شده‌ است. اگرچه مساله بازرسی‌ها از همان ساعات ابتدایی بعد از توافق به موضوعی مبهم تبدیل شد و به‌نظر می‌رسد این ابهام همچنان باقی بماند. طبق توضیحات وزیر خارجه ایران همه راه‌ها برای دسترسی به هر چیزی در مورد برنامه هسته‌ای ایران، باید از مسیر شورای عالی امنیت ملی بگذرد و مشخص بوده که چه مسیر سختی برای هر اقدامی طراحی شده‌ است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و البته در داخل سازمان انرژی اتمی برای کسب هر اجازه و تصمیمی باید کفش آهنین بپوشد تا مجوز شورای عالی امنیت ملی را بگیرد. در مجموع می‌توان گفت ایران موفق شده تا توپ را به زمین آژانس شوت کند.

شوت تا واشنگتن 

در همین‌حال در مورد شرط اروپایی‌ها برای از سرگیری گفت‌وگو با آمریکا نیز موضع گیری چند‌باره وزیر خارجه و سخنگوی دستگاه دیپلماسی مبنی‌بر آمادگی ایران برای مذاکره با آمریکا البته باتوجه به شرایط جدید ایران قصد دارد تا این توپ را هم به زمین واشنگتن شوت کند ولی هنوز مشخص نیست آیا گٔلر ایرانی توان چنین شوتی را دارد یا نه؟ 

پلتیک یا فیگور؟ 

عباس عراقچی در قاهره آرواره‌های صورتش را به‌هم چفت کرد تا نشان دهد در شرایطی که به ایران جنگ تحمیل شد، در حالی‌که برگه‌های دستور‌کار مذاکرات یکشنبه روی میزش باز بود، کار با آژانس دلخواه ایران نیست آن‌هم وقتی ایران روایتش را از نقطه گزارش مغرضانه گروسی در نشست شورای حکام آغاز می‌کند. 

در داخل نیز مجلس قانون ممنوعیت همکاری با آژانس را امضا کرده و حالا حالاها مدیران وزارت خارجه باید تلاش کنند که آتش تند داخلی‌ها نسبت‌به همکاری‌های بین‌المللی را کنترل کنند همان‌طور‌که روزنامه کیهان آتش را همان روز اول بعد از توافق با آژانس تند کرد. 

به هر ترتیب، همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای ایران در شرایط فعلی بدون شک گزینه‌ای مطلوب نیست اما گزینه‌ای لازم است. چه از سر دفع شر گزارش‌های منفی دبیرکل و ارجاعات به شورای حکام تا بستن دهان همیشه‌باز اروپایی‌ها.