سامانه نانینو چیست و چرا نانواها خواستار توقف فعالیتش هستند؟

دولت ایران در سال ۱۴۰۱، سامانه‌ای دیجیتال به نام «نانینو» را راه‌اندازی کرد تا به گفته مقامات، نظارت بر توزیع نان یارانه‌ای را هوشمند و هدفمند کند. دو سال پس از آغاز به کار، این سامانه با اعتراضات گسترده‌ صنف نانوایان مواجه شده است.

هدف از راه‌اندازی نانینو

سامانه نانینو با هدف رصد الکترونیکی زنجیره عرضه نان، جلوگیری از قاچاق آرد، کاهش مصرف بی‌رویه گندم و هدفمند شدن یارانه‌ها طراحی شد. با استفاده از کارت‌خوان‌های هوشمند در نانوایی‌ها، تراکنش‌های خرید نان ثبت می‌شود و دولت بر مبنای میزان فروش، یارانه‌ به نانوایان پرداخت می‌کند. به گفته مسئولان، این سامانه موفق شده در سال نخست حدود دو میلیون تن از مصرف گندم بکاهد.

اجرای سراسری و واکنش‌ها

از ابتدای ۱۴۰۲، اجرای نانینو در بسیاری از استان‌ها فراگیر شد. مقامات دولتی از آن به عنوان یک مدل موفق یاد کردند، اما نانوایان در نقاط مختلف کشور، روایت دیگری دارند.

آن‌ها می‌گویند محاسبه‌های نادرست، قطعی مکرر سامانه، و تاخیر در پرداخت یارانه‌ها، موجب زیان مالی و اختلال در فعالیت آن‌ها شده است. برخی نانوایان عنوان کرده‌اند که سهمیه آرد آن‌ها بدون توضیح مشخصی کاهش یافته و امکان اعتراض یا پیگیری مؤثر وجود ندارد.

اعتراضات صنفی و کارزار نانوایان

در واکنش به این مشکلات، صدها نانوا در ایران به یک کارزار اینترنتی پیوسته‌اند که خواهان بازنگری فوری در سازوکار و عملکرد سامانه نانینو است. در این کارزار، که در سایت «کارزار» منتشر شده، نانوایان ضمن بیان مشکلات روزمره با سامانه، خواستار اصلاح زیرساخت‌ها، افزایش شفافیت در محاسبه سهمیه آرد، و پرداخت به‌موقع یارانه‌ها شده‌اند. به باور آن‌ها، ادامه این وضعیت می‌تواند به تعطیلی نانوایی‌های کوچک و کاهش کیفیت نان بینجامد.

واکنش دولت و چشم‌انداز پیش‌رو

در پاسخ به این انتقادات، برخی مسئولان دولتی وعده داده‌اند که با به‌روزرسانی سامانه و بهبود روند محاسبه و پرداخت، مشکلات مرتفع خواهد شد. با این حال، تاکنون نشانه‌ای از تغییرات ملموس دیده نشده و بی‌اعتمادی در میان نانوایان افزایش یافته است.

تضعیف اعتماد عمومی

کارشناسان اقتصادی معتقدند نانینو می‌تواند در  صورت اصلاح فنی و ساختاری، به ابزاری مؤثر برای کاهش فساد و بهینه‌سازی مصرف یارانه تبدیل شود. اما آن‌ها هشدار می‌دهند که اجرای ناقص چنین طرح‌هایی می‌تواند نه‌تنها نارضایتی صنفی ایجاد کند، بلکه اعتماد عمومی به سیاست‌های اصلاحی را نیز تضعیف نماید.

در شرایطی که اقتصاد ایران با فشارهای تورمی و کمبود منابع روبه‌روست، نانینو به آزمونی برای سنجش توان دولت در اجرای سیاست‌های هوشمند تبدیل شده است. با بالا گرفتن اعتراضات صنفی، نانوایان اکنون در انتظار تصمیمی روشن و عملی از سوی مسئولان هستند.