سناریوهای پیش روی ونزوئلا؛ از تاکتیک مذاکره تا تغییر رژیم

پیت هگست، وزیر دفاع آمریکا، با صدور پیامی در شبکه اجتماعی ایکس از آغاز عملیات ارتش آمریکا علیه ونزوئلا و آنچه که وی آن را مبارزه با شبکه تروریست‌های قاچاقچی نامیده، خبر داد اما چنین حمله‌ای چه پیامدهایی در بَر خواهد داشت؟ پیش از اینکه وزیر دفاع آمریکا که البته دونالد ترامپ عنوان سمت او را به وزیر جنگ تغییر داده، پیام خود را در شبکه ایکس بنویسد و خبر از آغاز عملیات «نیزه جنوبی» بدهد، رسانه‌های جهان در پی ورود ناو هواپیمابر یو‌اس‌اس جرالد فورد به آب‌های ونزوئلا و پس از آن حضور وزیر جنگ آمریکا به همراه همه ژنرال‌های ارشد ارتش آمریکا در کاخ سفید گمانه‌زنی‌های خود درباره احتمال وقوع حمله آمریکا علیه کاراکاس را به پایان رساندند و از ساعت صفر این حمله خبر دادند.

تاکتیک مذاکره یا حمله واقعی؟

پیش از هر چیز باید دید آیا آنچه وزیر دفاع آمریکا بیان داشته واقعا به عملیاتی که درباره آن به ونزوئلا هشدار داده، منجر خواهد شد یا نه. زیرا بسیاری از کارشناسان همچنان معتقدند، استقرار نیروهای ترامپ یک تاکتیک مذاکره است تا مادورو را مجبور کند به آمریکا امتیازات اقتصادی کلانی داده یا بدون جنگ و جنجال از قدرت کناره‌گیری کند. یکی از این کارشناسان بنجامین گدان، مدیر برنامه آمریکای لاتین در مرکز استیمسون در واشنگتن، است که می‌گوید: «ما هم در آستانه جنگی تمام عیار هستیم و هم در آستانه عادی‌سازی کامل روابط دیپلماتیک!» او معتقد است، همه این ماجرا یک عملیات روانی است و هدف اصلی آن نیز ترساندن مادورو برای استعفا و تبعید یا تحریک یک کودتای داخلی و راه‌اندازی یک قیام نظامی یا نوعی انتقال قدرت بدون نیاز به شلیک حتی یک گلوله از سوی آمریکا در خاک ونزوئلا است.

واکنش کاراکاس چیست؟

به نظر می‌رسد ونزوئلا خود را برای این مرحله آماده کرده باشد زیرا پس از ورود ناو هواپیمابر یو‌اس‌اس جرالد فورد به آب‌های ونزوئلا و جلسه وزیر دفاع و ژنرال‌های آمریکایی در کاخ سفید، کاراکاس از مرحله جدید استقرار نظامی خود علیه «تهدیدات امپریالیستی»‌ آمریکا خبر داد و ولادیمیر پادرینو، وزیر دفاع ونزوئلا، نیز خبر داد، 200 هزار سرباز در این رزمایش شرکت دارند. مادورو هم آمریکا را به «ساختن جنگی جدید» متهم کرد.

علاوه بر این در چند ماه اخیر بعد از اینکه تنش‌ها بین کارکاس و واشنگتن بالا گرفت خبرها حاکی از آن بود، ونزوئلا برای تقویت دفاع خود از روسیه تجهیزات نظامی همچون سیستم‌های موشکی و دفاع هوایی دریافت کرده و روسیه نیز حمایت خود را از این کشور اعلام کرده است.

امید یا سراب

از همین رو به نظر می‌رسد، دولت ونزوئلا امیدوار شده، بتواند ولو تا حدودی مقابل آمریکا مقاومت کند. بویژه که همان‌طور که خوزه لوئیس پرز گوادالوپ، استاد جرم‌شناسی در دانشگاه دل پاسیفیکو پرو و ​​یکی از نویسندگان کتاب تازه منتشر شده جنایات سازمان‌یافته در ونزوئلا می‌گوید، حمله آمریکا به ونزوئلا می‌تواند منجر به گرد آمدن مردم دور پرچم کشورشان شده و آنها را در برابر دشمن خارجی متحد کند.

اما اگر مادورو واقعیت‌های میدانی را نگاه کند، شاید این مقاومت چندان به درازا نکشد و باتوجه به نارضایتی‌های داخلی موجود که با بدتر شدن وضعیت اقتصادی و امنیتی پس از هرگونه حمله‌ای می‌تواند بیشتر هم بشود، اندک اندک مردم مقابل او قرار گیرند. در این صورت می‌تواند رخدادی که آمریکا برای آن خیز برداشته یعنی تغییر رژیم در ونزوئلا رخ دهد.

پیامدهای عملی شدن گزینه تغییر رژیم در ونزوئلا

بی‌تردید اگر این سناریو رخ دهد، آمریکای لاتین با بی‌ثباتی در پنجمین کشور پرجمعیت خود مواجه خواهد شد. خوزه لوئیس پرز گوادالوپ نیز درباره این سناریو هشدار داده و می‌گوید: «فرض کنیم آنها مادورو را برکنار کنند - چه کسی رئیس‌جمهور خواهد شد؟  اگر ادموندو گونزالس، نامزد اپوزیسیون که بسیاری در ونزوئلا معتقدند، برنده واقعی انتخابات سال گذشته بود، یا مارینا کورینا ماچادو که امسال برنده جایزه نوبل صلح شد، رئیس‌جمهور شوند بی‌تردید به‌دلیل حمایت از یک تهاجم خارجی به ونزوئلا خائن تلقی می‌شوند و مشروعیت لازم را نخواهند داشت. بنابراین پس از سقوط احتمالی دولت کنونی تشکیل یک دولت مشروع کاری بسیار دشوار خواهد بود.»

در کنار این همان طور که اشاره شد، بی‌ثبات‌تر شدن کشوری که از قبل فقیر، از نظر سیاسی دچار تفرقه و بی‌قانون است، گریبان سایر کشورهای آمریکای لاتین را نیز خواهد گرفت. زیرا همان‌طور که الیاس فرر، بنیانگذار شرکت مشاوره‌ای اورینوکو ریسرچ، می‌گوید این بی‌ثباتی می‌تواند خطر وقوع «سناریوی لیبی» را به دنبال داشته باشد و شاهد تکرار همان وقایع این بار در آمریکای لاتین باشیم.

در همین ارتباط گدان نیز معتقد است، شاید برخی از تندروهای ونزوئلا آرزوی تکرار حمله سال ۱۹۸۹ به پاناما را داشته باشند اما پیش از آن بهتر است، مروری هم بر باتلاق ۲۰ ساله آمریکا در افغانستان داشته باشند زیرا «واقعیت این است که ونزوئلا شباهت بسیار زیادی با افغانستان دارد تا پاناما و قطعاً بازسازی آن فوق العاده پیچیده خواهد بود.»

در نهایت باید گفت، هرچند حمله به ونزوئلا و تغییر رژیم در این کشور می‌تواند دست روسیه را از این کشور کوتاه کند و یکی از آرزوهای آمریکا را برآورده کند اما این اقدام تبعات خود را برای واشنگتن نیز در بر خواهد داشت. زیرا با لیبی شدن یا افغانستان شدن ونزوئلا همان‌طور که در این دو کشور می‌بینیم، واشنگتن نیز سود زودبازدهی از این حمله نصیبش نخواهد شد و تنها ممکن است با سیاستگذاری‌های بلند مدت بهره‌ای از آن ببرد.