دست‌کوتاه اردوغان برای یاری جولانی
رجب طیب اردوغان، اسرائیل را متهم کرده از اقلیت دروزی در سوریه سوء‌استفاده کرده تا جنگ را به داخل سوریه بکشاند از آمریکا نیز درخواست کرده گوش اسرائیل را بگیرد و آن را به سمت آتش‌بس بکشاند.
آنچه که رئیس‌جمهوری ترکیه که کشورش پیش از قدرت گرفتن احمد الشرع در سوریه از او حمایت می‌کرد، گفت، چندان پر بیراه نیست. بنیامین نتانیاهو با به راه انداختن این جنگ قصد دارد با کشاندن آشوب به مناطق مرزی سوریه، این مناطق را از شبه‌نظامیانی که تهدید بالقوه‌ای برای اسرائیل هستند، پاک کند و به دنبال آن منطقه حائلی برای سرزمین‌های خود بنا کند که مانع خطرات آتی سوریه برای اسرائیل شود.
اما ترکیه دربرابر زنگی مستی که این چنین با بمباران‌ها و موشک‌باران‌ها حتی ساختمان‌های دولتی را در دمشق هدف گرفته و بنا بر اخباری که از گوشه و کنار می‌رسد، رئیس دولت موقت را هم از پایتخت فراری داده، چه می‌تواند بکند؟
آغاز یک دیپلماسی بی‌فایده
واقعیت آن است که کار زیادی از دست آنکارا بر نمی‌آید. به نوشته میدل ایست آی، ترکیه در ماه‌های اخیر بسیار تلاش کرده، اختلافات خود و سوریه با اسرائیل را به حداقل برساند و به همین منظور نیز دیداری مخفیانه با برخی مقامات ارشد اسرائیل در باکو داشته است.
بنا بر این گزارش دو طرف در آن دیدار که در رستورانی در باکو انجام شد، توافق کردند، با توجه به اینکه هر دو نیروهای نظامی، جنگنده‌ها و پهپادهایی در خاک سوریه دارند، خط مستقیمی بنا کنند تا شرایط سوریه امن شده و از نیروهای شبه‌نظامی پاک شود.
خلف وعده اسرائیل
اما اندکی بعد از این دیدار و توافق، اسرائیل در ماه آوریل به چند پایگاه هوایی سوریه که قرار بود توسط ارتش ترکیه برای آموزش نیروهای محلی و عملیات علیه داعش تصرف شود، حمله کرد. با این حال ترکیه که می‌دانست ابزار زیادی در برابر اسرائیل در اختیار ندارد، واکنش تندی نشان نداد و به پیشنهاد آمریکا تصمیم گرفت راه تعامل با اسرائیل را در پیش بگیرد.
اما از طرف دیگر اسرائیل از دو مسئله نگران بود: نخست اینکه اگر ترکیه رادارهای پیشرفته و سامانههای دفاعی در پایگاه هوایی تی 4 مستقر کند، می‌تواند حملات هوایی اسرائیل از جمله حمله آن به ایران را تحت تأثیر قرار دهد. دومین دلیل نگرانی نتانیاهو نیز این بود که سامانههای دفاع هوایی ترکیه مانع از عملیات ارتش او در سوریه یا ایران شود.
تلاش برای اعتمادسازی
مقامات ترکیه که متوجه این نگرانی‌ها شده بودند، برای جلب اعتماد اسرائیل مقامات سوریه را هم وارد مذاکرات بعدی خود در باکو کردند. در این دیدار دوم، مقامات دمشق توافق کردند نیروهای نظامی خود را در مناطق جنوبی مستقر نکنند.
اما سه ماه بعد، بحران دیگری رخ داد که نشان داد، این مذاکرات نتوانسته اختلافات را حل کند. این بحران جدید پس از آن رخ داد که درگیری‌های خونینی بین دروزیها و بادیه‌نشینان بدونی رخ داد. دولت سوریه در حمایت از بادیه نشینان نیروهای نظامی خود را به مناطق جنوبی اعزام کرد و به این ترتیب درگیری‌ها در سویدا بین نظامیان سوریه و دروزیها و در پی آن حمله اسرائیل به سوریه آغاز شد.
موقعیت سخت آنکارا
اکنون حملات اسرائیل، ترکیه را در موقعیت دشواری قرار داده است. آنکارا هیچ اهرم فشاری جز درخواست از واشنگتن برای فشار بر بنیامین نتانیاهوبرای پذیرش آتش‌بس ندارد. این چیزی است که روز چهارشنبه هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه نیز به آن اذعان داشت و گفت که آنکارا دیدگاه‌ها و پیشنهادات خود درباره بحران سویدا را از طریق کانال‌های اطلاعاتی به اسرائیل منتقل کرده است، اما آتش‌بس تنها با میانجی‌گری آمریکا ممکن خواهد بود.
نگرانی‌های ترکیه
در شبکه‌های اجتماعی، برخی از ترکیه خواسته‌اند سامانههای دفاع هوایی خود را سریع‌تر در سوریه مستقر کند و مانع حملات بیشتر اسرائیل شود اما مقامات ترکیه به «میدل ایست آی» گفته‌اند که هیچ تمایلی به ریسک درگیری مستقیم با اسرائیل در سوریه یا تبدیل آن به میدان نبرد دیگری ندارند.
آنها همچنین نگرانند، چنین تنش‌هایی، تلاش‌ها برای بازسازی سوریه را از بین ببرد و سرمایه‌گذاران بین‌المللی را نگران سازد، در حالی که هم سوریه و هم ترکیه تلاش می‌کنند سرمایه خارجی را برای اقتصادهای خود جذب کنند.
محدودیت‌های ترکیه
ترکیه حتی اگر بخواهد به قدرت نظامی روی آورد، محدودیت‌هایی قابل توجه دارد. یوسف اکبابا، کارشناس صنعت دفاعی ترکیه، در پستی در شبکه اجتماعی ایکس که چهارشنبه منتشر اما بعد حذف شد، نوشت: «ارتش ترکیه برای اینکه بتواند امنیت حریم هوایی دمشق را تضمین کند، به سامانههای دفاع هوایی و دارایی‌های هوایی مناسب این کار نیاز دارد. در حالی که با موجودی کنونی ما، که حتی برای حفاظت از خود ترکیه کافی نیست، نمی‌تواند از کشور دیگری دفاع کند.»
نیاز به مدرن‌سازی دفاع هوایی ترکیه چیزی است که مقامات این کشور همیشه نگران آن بوده‌اند. در حال حاضر ناوگان جنگنده‌های اف-۱۶ ترکیه قدیمی است و این کشور مدت‌ها است در حال مذاکره با امریکا برای دریافت اف 35 و همچنین جت‌های یوروفایتر از اروپا است. علاوه بر این آنکارا که سامانههای دفاع هوایی کوتاه برد و میان‌بردی دارد، خود را نیازمند سامانههای دفاعی قوی‌تری مانند اس 400 روسیه می‌بیند. اما واشنگتن همواره با چنین مدرن‌سازی‌های نظامی در داخل ترکیه مخالف بوده است و به این کشور به عنوان یکی از اعضای ناتو اجازه چنین کاری را نداده است.
اصرار ترکیه بر دیپلماسی منطقه‌ای
از همین رو ترکیه که محدودیت‌های خود را بهتر از هر کسی می‌داند، به دنبال آن است که مسئله سوریه را به طریقی دیگر حل کند. از همین رو بود که فیدان روز چهارشنبه گفت: «این یک وضعیت بسیار خطرناک است، نه تنها برای منطقه بلکه برای اسرائیل.» او افزود: «به عبارت دیگر، جامعه بین‌المللی- به‌ویژه ایالات متحده، اتحادیه اروپا و کشورهای منطقه- باید حساسیت نشان دهند و جلوی اسرائیل را بگیرند. در غیر این صورت، می‌توان گفت که پیامدهای نامطلوبی در منطقه به وجود خواهد آمد.» ترکیه در حال گام برداشتن در این مسیر هم هست و با کشورهای عربی منطقه و بویژه حوزه خلیج فارس نیز در این خصوص مذاکراتی داشته است. به دنبال این مذاکرات بود که این کشورهای عربی حملات اسرائیل را محکوم کردند. زیرا خود بخوبی می‌دانند، مسیری که تل‌آویو در پیش گرفته، می‌تواند منطقه را تبدیل به بمبی کند که هر لحظه انفجار آن ممکن است، کل منطقه را در کام خود بکشد.
